Şu sıralar koronavirüsle birlikte sıkça duyduğumuz mutasyon kelimesi, genellikle bir canlının genomu içindeki DNA ya da RNA diziliminde meydana gelen kalıcı değişimlere denir.
Mutasyona sahip organizmaya mutant ismi verilirken; mutasyonlar, genel olarak germ hattı mutasyonları ve somatik mutasyonlar olmak üzere ikiye ayrılır.
Doku hücreleri içinde gerçekleşen bir mutasyon, kalıtsal olamayacağı için kuşaktan kuşağa aktarılmaz. Bedensel (somatik) mutasyonlar bu anlamda kalıtsal değildir.
Germ hattı mutasyonları diğer ismiyle eşey (üreme) hücresi mutasyonları ise kalıtsaldır ve bir sonraki nesillere aktarılır.
Kişinin kalıtsal özelliklerinin ortaya çıkmasını sağlayan genetik şifre, herhangi bir nedenden dolayı bozulabilir. Bu nedenler şu şekilde sıralanır:
“DNA onarımı, mayoz bölünme veya DNA replikasyonu sırasında meydana gelen hatalar, transpozonlar, virüsler, X ışını, radyasyon, ultraviyole, bazı ilaç ve mutajen kimyasallar, ani sıcaklık değişimleri gibi etkenler.”
Bunun yanında hipermutasyon gibi hücresel süreçlerde organizmanın kendisi tarafından da tetiklenebilir. Bu durumda DNA’nın sentezlediği protein veya enzim bozulur. Böylece canlının, proteinden dolayı yapısı, enzimlerinden dolayı metabolizması değişebilir. Mutasyon ters evrimin temelini oluşturur.
Mutasyonlar, kalıtsal materyalin normal kombinasyonunu değiştirmeyen, kalıtsal yapıda meydana gelen bütün değişikliklerdir.
Mutasyon terimi genel olarak; kromozom yapısının değişmesini, kromozom sayısının değişmesini ve genlerdeki değişiklikleri kapsar.
“Mutasyon” terimi ilk kez, 1901 yılında Hugo de Vries tarafından akşamsefası bitkisiyle yapılan çaprazlamalarda gözlemlenen varyasyonu tanımlamak için kullanıldı. Varyasyonların çoğu çoklu translokasyonlar nedeniyle oluştu. Daha sonra iki vakanın, DNA'nın kimyasal kompozisyonunda gerçek değişiklikler olan gen mutasyonları sonucunda olduğu gösterildi. Mutasyon çalışmaları ilerledikçe, meydana gelen değişikliklerin nötr, yararlı ya da zararlı olduğu, evrim süreciyle test edilerek anlaşıldı.