Rusya'nın Ukrayna'yı işgali gündemimizdeyken çocuklarımızın bu süreçten habersiz kalması neredeyse imkansız. Ancak çocuklara savaşı, onların duygu dünyalarını hasara uğratmadan anlatabilmek mümkün.
Çocuklar yaklaşık iki yıldır dünyayı etkisi altına alan koronavirüs pandemisi ve geniş kapsamlı etkileri nedeniyle psikolojik olarak yeterince etkilenmiş durumdalar.
Sağlıkları ve sevdiklerinin can güvenlikleri hakkında kaygı psikolojisi geliştirmelerine neden olan, yer yer özgürlüklerini kısıtlayan tüm bu yıkıcı sürece şimdi birde sözlü, yazılı, dijital basında maruz kaldıkları savaş haberleri eklendi.
Rusya nın Ukrayna'yı işgali gündemimizde büyük bir yer tutarken çocuklarımızın bu süreçten habersiz kalması gelişen teknoloji ve haberleşme kolaylığınında etkisiyle neredeyse imkansız hale geldi.
Peki çocuklara savaşı onların duygu dünyalarını hasara uğratmadan anlatabilmenin yolları var mı?
Elbetteki doğru bir pedogojik yaklaşımla savaşı çocuklara izah etmek, sakinliklerini korumalarını sağlamak mümkün.
Ukrayna'da olanlar hem çocuklar hem de yetişkinler için korkutucu olabilir. Konuyu görmezden gelmek veya kaçınmak, çocukların kendilerini kaybolmuş, yalnız ve daha çok korkmuş hissetmelerine yol açarak sağlıklarını ve esenliklerini etkileyebilir. Olanları anlamalarına yardımcı olmak için çocuklarla açık ve dürüst konuşmalar yapmak çok önemlidir.
Bir çocuk 7-8 yaşın altındaysa, çocuk sormadıkça hiçbir şey söylememeniz çok doğru bir yaklaşım olacaktır. Bu yaş grubu size savaşı anlamlandıramadığı için sorular yöneltirse -ki çocuklar bu kadar karmaşık sorunları çözemezler ve annelerinin ya da babalarının ölebileceğinden endişelenmeye başlarlar- diyaloğu olabildiğince basit tutun.
Çocuk 8-11 yaşlarındaysa, muhtemelen haberlerde veya okulda neler olduğunu duyacaktır bu nedenle kendisi talep etmese dahi çocuğu aydınlatıcı bir konuşma yapmanız gerekli olacaktır.Yapacağınız konuşmada diyaloğu basit tutmak, kimin kiminle ve (temelde) neden savaştığını kısaca genel hatlarıyla belirtmek yeterli olacaktır.
Çocukların üstesinden gelemeyeceği veya anlayamadığı çok fazla bilgi vermek, fazla konuşmak çocuk için kafa karıştırıcı olabilir.
Çocuklara savaşın yaşadıkları şehre veya ülkeye gelmeyeceğine dair güvence verin çünkü çocuklar savaşın içinde olanların hayatlarından öte ebeveynleri, yakın çevreleri ve kendi hayatları hakkında endişe ediyorlar bu konuda onları rahatlatmanız yararlarına olacaktır.Onlara savaşların uzun yıllardır yapıldığını söyleyin. Soru sorarlarsa, soruları cevaplayın ama basit tutun. Unutmayın, karmaşık durumları yetişkinler gibi işleyemezler.
Çocuklar yeterince büyükse (ergen-genç) ne olduğunu açıklayın. Siyasi ayrıntılarla ilgileniyorlarsa, onlara söyleyin ama zorlamayın yalın bir dili tercih edin. Sonuçta gençler daha fazlasını anlayabilseler de yine de endişeleniyorlar bunu göz önünde bulundurun. Yaşanan savaşın onları etkileyebilecek bir savaş olmadığının güvencesini verin.
Çocukların konuşmada desteklendiğini hissetmeleri önemlidir. Yargılanmış hissetmemeli veya endişeleri reddedilmemelidir. Çocuklar kendilerini üzen şeyler hakkında açık ve dürüst bir konuşma yapma şansına sahip olduklarında, bu bir rahatlama ve güvenlik duygusu yaratabilir.
Görsel basındaki savaş haberlerini elinizden geldiğince onlardan uzak tutun, çocuklar tekrar tekrar savaş sahneleri gördüklerinde veya duyduklarında bu travmaya neden olabiliyor. Durumu zihinlerinde büyütebiliyorlar.
Çocuklarınızın savaşla ilgili görüntüleri izlemelerini çocuğa özellikle yasaklamak da uygun bir yaklaşım değildir. Bu tutum konuyu çok daha fazla önemsemesine ve endişelerinin artmasına neden olur. Yapılacak şey bu tür görüntülerle karşılaştığında çocuğun bu bilgileri hazmetmesine yardımcı olmak.
Çocuklara yaşanan durumun onların çözmeleri gereken bir problem olmadığını izah edin. Oynamaktan, arkadaşlarını görmekten, onları mutlu eden şeyleri yapmaktan suçluluk duymamalıdırlar. Sohbete yaklaşırken sakin olun.
Çocuklar genellikle ebeveynlerinin veya onunla ilgilenenlerin duygularını kopyalarlar durum hakkında huzursuzsanız, muhtemelen çocuğunuz da huzursuz olacaktır.
Çocuklarla savaşla ilgili konuşurken savaşın insanlara getirdiği acılar ve olumsuzlukların anlatılması gerekir. Savaşta taraf tutmadan, savaşanların tümünden acı, ölüm ve yoksulluk getiren bir olgu olarak bahsetmek önemli. Savaşın bir kazananı olmadığı gerçeğinin altı çizilmeli.
Haklı savaşlar bile sorunları çözmek için uygun yöntem olarak kabul edilemez.Savaşla kahramanlık kavramını bütünleştirmek yerine savaşların insanlığa getirdiği acıları öğretmek gerekir. Çocuğun kafasındaki savaş kavramının bu şekilde oluşmasını sağlamak daha doğru bir tutum olur.
Yardım etmek isteyen çocukları destekleyin. Çatışmadan etkilenenlere yardım etme fırsatına sahip olan çocuklar, kendilerini çözümün bir parçası gibi hissedebilirler.
Çocuklar bağış toplama etkinlikleri oluşturabilir, yerel karar vericilere mektup gönderebilir veya barış çağrısında bulunan çizimler oluşturabilir. Bu hem onları psikolojik olarak rahatlatır hemde insanlığın vicdanına tatlı bir uyanış çağrısı niteliği taşır.
Gelişim süreçleri savaşın, bombaların, kavga ve kaosun, salgın hastalıkların gölgesinde leke almadan sapasağlam tamamlanmış gelecek nesiller temennisiyle...