Genellikle 60 yaşından sonra ortaya çıkan ancak tüm yaşlarda belirti verebilen Parkinson hastalığında önemli belirtileri fark edebilmek hastalığı başarılı bir şekilde yönetmek için büyük önem taşıyor.
Parkinson hastalığı, sinir sisteminin hareketi etkileyen bölümünün yapısının bozulup foksiyonlarını kaybetmesinden kaynaklanan ilerleyici bir hastalıktır. Yavaş yavaş gelişir, bazen zar zor farkedilir bir titreme ile başlar veya sadece bir elde titreme görülür.
Titreme, Parkinson hastalığının en iyi bilinen belirtisi olsa da hastalık sıklıkla hareket sertliğine veya yavaşlamasına da neden olur.
Parkinson hastalığı beyindeki hareketi, özellikle yarı otomatik hareketleri kontrol eden sinir merkezlerinin kademeli olarak hasar görmesi sonucu ortaya çıkar.
Parkinson hastalığının erken evrelerinde, hareket ettikçe yüz biraz sertleşebilir ve kollar hareketsiz veya sert olabilir. Konuşma yumuşak ve karmaşık hale gelebilir. Zaman geçtikçe Parkinson hastalığının belirtileri kötüleşir.
Parkinson hastalığı tedavi edilemese de ilaçlar, hastalığın belirtilerini önemli ölçüde hafifletebilir. Bazı durumlarda uzmanlar, belirtileri hafifletmek için beynin belirli bir bölgesini düzenleyecek ameliyatları önermektedir.
Beyindeki belirli sinir hücreleri (dopaminerjik nöronlar) yavaş yavaş parçalanır veya ölür. Bu hücreler normalde dopamin salgılamaktan sorumludur. Beynin bir kısmındaki dopamin seviyesi düştüğünde, anormal beyin aktivitesine neden olur ve Parkinson hastalığının belirtileri ortaya çıkar. Çok nadir bir ensefalit (beyin iltihabı) formu da Parkinson hastalığına yol açabilir.
Parkinson hastalığının nedeni bilinmemektedir, ancak çeşitli faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Parkinson hastalığına neden olabilecek bazı genetik mutasyonlar vardır, ancak çok sayıda aile üyesinin hastalıktan etkilendiği ailelerin durumları dışında, bunlar nadirdir.
Belirli toksinlere veya çevresel faktörlere maruz kalmak yaşamın ilerleyen yıllarında Parkinson hastalığı riskini artırabilir, ancak risk nispeten küçüktür. Parkinson hastalığına neden olan faktörleri belirlemek için daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.
Parkinson hastalığı olan kişilerin beyninde birçok değişiklik meydana gelir ve bunlardan biri de Lewy cisimciklerinin varlığıdır. Bunlar nöronlarda gelişen anormal protein oluşumlarıdır. Uzmanlar, bunların Parkinson hastalığının nedeni olduğuna inanmaktadır.
Şizofreni gibi durumları tedavi etmek için kullanılan bazı ilaçların yüksek dozları da Parkinson hastalığına neden olabilir.
Parkinson hastalığının belirtileri kişiden kişiye değişebilir. Bazı belirtiler hafif olabilir ve fark edilmeyebilir. Belirtiler genellikle vücudun bir tarafında başlar ve her iki tarafa da yayıldıktan sonra genellikle ilk çıktığı tarafta kötüleşir.
Parkinson hastalığının en yaygın 7 belirtisi şu şekildedir:
1. Titreme
Genellikle uzuvlarda ve çoğunlukla ellerde ve parmaklarda başlar. Özelliklerinden biri, vücut dinlenirken (akinetik) ellerin titremesidir.
2. Yavaş Hareket (bradikinezi)
Zamanla Parkinson hastalığı, hareket kabiliyetinde azalmaya neden olarak basit işleri çok zor ve zaman alıcı hale getirebilir. Yürürken adım aralığı azalabilir.
3. Kas Sertliği
Vücudun herhangi bir yerinde oluşabilir. Bu durum, hareket açıklığının sınırlanmasına ve şiddetli ağrıya neden olabilir.
4. Denge ve Dik Duruş Bozukluğu
Duruş kamburlaşabilir ve denge sorunları ortaya çıkar.
5. Otomatik Hareketlerin Kaybı
Parkinson hastalarında bilinçsiz hareketleri gerçekleştirme yeteneği genellikle azalır.
6. Konuşmadaki Değişiklikler
Konuşma güçlükleri oluşabilir. Sessiz konuşma (hipofoni) ve telaffuzda zorluk görülür.
7. El Yazısında Değişiklikler
Zorluklar ilk başta hafif olabilir ve zamanla şiddetli hale gelebilir.
İlaçlar belirtilerin çoğunu büyük ölçüde azaltabilir veya hafifletebilir. Bu ilaçlar, dopaminin telafi edilmesine yardımcı olur. Hasta, vücudun etkilenen kısmını bilinçli olarak kullanmadığında titreme en şiddetli halini alır. Herhangi bir işlem yaparken titreme azalır veya tamamen kaybolur.
Hastalık kötüleşirse, yürürken kolları sallama, okunaklı yazı yazma veya net konuşma gibi neredeyse otomatik hareketlerin kontrolü kaybedilir. Birkaç yıl sonra, daha kesin olarak bacakları etkileyen bir yürüyüş bozukluğu ortaya çıkabilir. Hasta ağrı, uyuşukluk veya karıncalanma hissetmez, ancak yavaş yavaş daha sert hareket eder. Dengesini sağlayamadığı için sık sık düşer.
Belirtiler arasında ayrıca aşırı tükürük salgısı, karın boşluğunda kramplar, kapalı göz kapaklarının seğirmesi ve gözlerin istemsiz kapanması da vardır. Bu tipik motor işlev bozukluklarına ek olarak, günümüzde çok sayıda hastanın duygudurum ve bilişsel işlevlerle ilgili başka belirtileri de olduğu bilinmektedir. Bunlara motor dışı belirtiler denir ve bunlardan bazıları depresyon, demans, halüsinasyonlar ve otonom fonksiyonların bozukluklarıdır.
Hastalığın belirtileri tipik olarak 60 yaş civarında ortaya çıkar, ancak herhangi bir yaşta da ortaya çıkabilirler. Belirtilerin 21 yaşından önce başlamasına hastalığın jüvenil formu denir. 21 ila 50 yaş arasındaki belirtilerin başlangıcına erken başlangıçlı Parkinson denir.
Tanı konulduktan sonra aile desteği ve yardımı en önemli faktörlerdir. Ailenin odak noktası, kişinin neler yapabileceği ve mümkün olduğunca bağımsız hareket edebilmesi için hastanın çevresini nasıl iyileştireceği üzerinde olmalıdır.
Örneğin, banyoya destek çubukları takarsanız ve hareket yolları boyunca destekler kurarsanız, hastalar daha hareketli olacaktır. Parkinson hastalığında, düzenli fiziksel aktivite çok önemlidir. Hastanın cesareti kırılmamalı ve yapabileceği hareketlere odaklanılmalıdır.
Günümüzde çeşitli ilaçlar milyonlarca hastanın belirtilerini hafifletmesine rağmen, şu anda Parkinson hastalığının kötüleşmesini yavaşlatabilecek bir tedavi yoktur. Bazı uzmanlar, Parkinson hastalığını yavaşlatmak için olası bir tedavi olarak artan E vitamini tüketimini önermektedir.
Parkinson hastalığı tedavi edilemez, ancak birçok ilaç belirtileri kontrol etmeye yardımcı olabilir. Doktorunuz yaşam tarzı değişiklikleri ve çeşitli egzersizler önerebilir. Bazı durumlarda fizik tedavi, hastanın dengesini iyileştirmeye ve tüm vücudu esnetmeye yardımcı olur.
İlaçlar, beynin dopamin üretimini artırarak hareket problemlerine, genel olarak hareket etmeye ve titremeye karşı yardımcı olabilir. Bununla birlikte, zamanla belirtilerin oldukça iyi şekilde kontrol altına alınabilmesine rağmen, ilaçların faydaları genellikle azalır.
Beyin pili (derin beyin stimülasyonu), ilaca iyi yanıt vermeyen ilerlemiş Parkinson hastalığı olan kişilerde yaygın olarak kullanılır. Hastaların yaşam kalitesini iyileştirmede en etkili tedavi olarak kabul edilir. Ancak, enfeksiyon veya felç gibi riskler içerir.
Beyin pili, Parkinson hastalığı ile ilişkili birincil motor bozukluklara neden olan beyin sinyallerini bloke etmek için elektriksel uyarım sağlar. Kontrolsüz hareketleri azaltabilir veya durdurabilir, titremeleri, kas sertliğini azaltabilir ve hareket yavaşlığının oluşumunu iyileştirebilir. Ancak bu yöntem, levodopa (Parkinson tedavisi için kullanılan ana ilaç) tedavisine yanıt vermeyen hastalarda yararlı değildir.