Dünya’ya yakın uzayı simüle etmeye yönelik bir süper bilgisayar modeli olan Vlasiator şunu ortaya çıkardı: plazma Dünya’ya yakın uzaydaki patlamalar hem manyetik yeniden bağlanmadan hem de kinetik dengesizliklerden etkilenir. Teoriler bunun nedenini uzun süredir tartışırken, Vlasiator’ın 6D modellemesi her iki teorinin bir arada var olduğunu ve eş zamanlı çalıştığını gösterdi. Bu içgörü, uzay aracı tasarımı, daha fazla araştırma ve uzay hava durumu tahminlerinin geliştirilmesi için çok önemlidir.
Dünya’ya yakın uzayda plazma patlamaları nasıl oluşuyor? Helsinki Üniversitesi’nde Dünya’ya yakın uzayı simüle etmek için tasarlanan bir model olan Vlasiator, patlamaların oluşumuna ilişkin iki temel teorinin aynı anda geçerli olduğunu gösterdi: patlamalar hem manyetik yeniden bağlanma hem de kinetik kararsızlıklarla açıklanıyor.
Manyetosferin gece tarafında plazmoidler veya hızlı plazma patlamaları meydana gelir. Plazmoidler ayrıca auroranın ani parlaklaşmasıyla da ilişkilidir. Helsinki Üniversitesi’ndeki uzay fiziği araştırma grubu, Vlasiator modelini kullanarak, Dünya’ya yakın uzaydaki bu tahmin edilmesi zor patlamaları araştırıyor ve simüle ediyor.
Helsinki Üniversitesi’nden Hesaplamalı Uzay Fiziği Profesörü Minna Palmroth, “Plazmoidlerle ilişkili olgular, en yoğun fakat en az tahmin edilebilir manyetik bozukluklara neden olur; bunlar, örneğin elektrik şebekelerinde bozulmalara neden olabilir” diyor.
“Bu patlamalar, manyetosferin ‘kuyruğunda’ değişen boyutlarda günlük olarak meydana geliyor.”
Yakın zamanda Kopernik Madalyası’na layık görülen Palmroth, aynı zamanda Sürdürülebilir Uzay Araştırmaları Mükemmeliyet Merkezi’nin yöneticisi ve Vlasiator simülasyonunun baş araştırmacısıdır.
Palmroth, “Plazmoidlere yol açan olaylar zinciri, uzay fiziğindeki en uzun süredir çözülmemiş sorulardan biridir: 1960’lardan bu yana bunun için çözümler aranmaktadır” diyor.
Olayların gidişatını açıklamak için birbiriyle yarışan iki düşünce çizgisi önerildi; ilki, manyetik yeniden bağlantının manyeto kuyruğun bir kısmını bir plazmoide ayırdığını ileri sürüyor. Diğer açıklamaya göre, kinetik kararsızlıklar kuyruğu koruyan mevcut tabakayı (elektrik akımının geniş, ince dağılımı) bozar ve bu da sonunda bir plazmoidin fırlatılmasıyla sonuçlanır. Bu iki olgunun önceliğine ilişkin tartışmalar on yıllardır devam ediyor.
Palmroth, “Artık nedenselliklerin aslında daha önce anlaşıldığından daha karmaşık olduğu görülüyor” diyor.
Bir süper bilgisayarın işlem gücünü gerektiren Vlasiator simülasyonu, ilk kez Dünya’ya yakın uzayı altı boyutta ve manyetosferin boyutuna karşılık gelen bir ölçekte modelledi. 6D modelleme, her iki paradigmanın altında yatan fizik olayını tanımlamada başarılı oldu.
Palmroth, “Başka kimsenin modelleyemediği zor bir teknik zorluktu” diyor. Başarının arkasında 10 yılı aşkın yazılım geliştirme deneyimi bulunmaktadır. Sonuç olarak çalışma, hem manyetik yeniden bağlanmanın hem de kinetik kararsızlıkların manyeto kuyruğun işleyişini açıkladığını göstermeyi başardı. Görünüşte çelişkili olan bu teorilerle bağlantılı olgular aslında hem gerçekleşmekte hem de eş zamanlı olarak gerçekleşmektedir.
Bulgu, plazma patlamalarının nasıl meydana gelebileceğini anlamaya yardımcı oluyor. Bu, uzay aracı ve ekipmanının tasarlanmasına, daha fazla araştırma için bu olayların gözlemlenmesine ve Dünya’ya yakın uzayın anlaşılmasını geliştirerek uzay havasının öngörülebilirliğinin geliştirilmesine yardımcı olur.
Bulgular yakın zamanda seçkin bir dergide yayınlandı. Doğa Jeolojisi.
Referans: Minna Palmroth, Tuija I. Pulkkinen, Urs Ganse, Yann Pfau-Kempf, Tuomas Koskela, Ivan Zaitsev, Markku Alho, Giulia Cozzani, Lucile Turc, Markus Battarbee, Maxime tarafından yazılan “Manyetik yeniden bağlanma ve kinetik kararsızlıklar tarafından yönlendirilen manyetokuyruk plazma patlamaları” Dubart, Harriet George, Evgeniy Gordeev, Maxime Grandin, Konstantinos Horaites, Adnane Osmane, Konstantinos Papadakis, Jonas Suni, Vertti Tarvus, Hongyang Zhou ve Rumi Nakamura, 29 Haziran 2023, Doğa Jeolojisi.
DOI: 10.1038/s41561-023-01206-2