B­u­ ­6­ ­­U­y­k­u­c­u­­ ­T­i­p­t­e­n­ ­H­a­n­g­i­s­i­s­i­n­?­ ­B­i­l­i­m­e­ ­G­ö­r­e­ ­T­ü­m­ ­H­a­y­a­t­ı­m­ı­z­ı­ ­E­t­k­i­l­e­y­e­n­ ­K­r­o­n­o­t­i­p­l­e­r­i­ ­v­e­ ­Ö­z­e­l­l­i­k­l­e­r­i­n­i­ ­A­ç­ı­k­l­a­d­ı­k­!­

Bir sohbet arasında kendinizi 'ben gece insanıyım' ya da 'tam bir erkenci kuşum' diye tanımladığınız olmuştur. Bu bir sohbet geyiği gibi görünse de, aslında insanlar gerçekten farklı 'kronotiplere' sahip ve kronotipimiz sağlığımızdan hayat tarzımıza pek çok konuda kritik bilgiler veriyor. 

Üstelik genel olarak yıllar boyu sadece 'gece insanı' ve 'gündüz insanı' olarak gruplandırılsa da, yürütülen yeni araştırmalar, daha fazla sayıda kronotip olduğuna işaret ediyor. Peki 'kronotip' tam olarak ne? Sizin kronotipiniz hangisi? Hayatınıza etkileri neler?

Kronotip, en basit tanımıyla bu aslında. İstisnaları dışarıda bıraktığınızda, 24 saatlik döngü içerisinde hangi saatlerde uyumaya meyilli olduğunuz ve hangi saatlerde enerjik ve verimli olduğunuz bilgisi, kronotipinizi oluşturuyor.

Ancak burada söz ettiğimiz durum bir tür tercihten ya da şartların gerektirdiklerinden ziyade biyolojik saatimizin günlük hayatımıza yansıma şekli diyebiliriz. Yani sınava hazırlanmak için zorla ayakta kaldığınız geceler ya da işe gitmek için her sabah yataktan sürüklenerek kalkmalarınız, kronotipinizi söylemiyor.

Bunun sebebi ise modern toplumda günü yaşamak için belli saatlerin belirlenmiş olması ve kronotipimiz ne olursa olsun bu sisteme uymak zorunda oluşumuz. Oysa ki avcı toplayıcı kabileler halinde yaşadığımız dönemde, kronotiplerimiz sayesinde günün farklı saatlerinde uyumak ya da uyanık olmak kabilenin korunması için fayda sağlıyormuş...

Öncelikle hemen söyleyeyim; kaç tip kronotip olduğuna yönelik çok sayıda farklı araştırma var. Hemfikir olunan şey bunu 'gececi' ve 'gündüzcü' olarak ikiye ayırmanın aslında yeterli olmadığı.

Kimi araştırmalar dört kronotipten bahsederken, güncel bazı çalışmalar bu sayıyı altıya çıkarmış durumda. 

Kronotipleri dört ana grupta inceleyen ve bunları ayı, kurt, aslan ve yunus olarak tanımlayan bakış açısı klinik psikolog ve uyku tıbbı uzmanı Dr. Michael Breus'un çalışmalarına dayanıyor.

Bu dört ana grubun özellikleri ise şöyle;

Bu kronotiplerden hangilerine ait olduğunuzu öğrenmek isterseniz buraya tıklayarak Dr. Michael Breus'un resmi web sitesinde yer alan testi ücretsiz olarak çözebilirsiniz.

Bu dört kronotip ile ilgili benim düşüncem biraz 'popüler kültüre yönelik' bir test ve sonuç sistemi olduğu. Yine de kronotiplerle ilgili bir fikir verdiğini rahatlıkla söyleyebiliriz.

Bu altı kronotip, 2020 yılında yürütülen bir araştırma ile ortaya konmuş. Araştırmayı yürüten ekip, 2300 katılımcı ile yürütülen; testler ve anketlerden oluşan çalışmada yalnızca %5'lik kısmın kendini bu altı kronotipe dahil edemediğini söylüyor. Kronotipler arasında klasik sabah ve gece tiplerinin yanında dört farklı tip daha yer alıyor..

Bakalım siz kendinizi dahil edebilecekmisiniz;

Bu konuda da yürütülen pek çok araştırma var. Örneğin gececi kişilerin depresyona daha yatkın olduğu, sabahçıların ise daha enerjik ve neşeli, dışa dönük karakterler olduğu söyleniyor. 

Kimi çalışmalar alkol ve madde bağımlılığı ile kronotipler arasında bağlantı olduğunu gösteriyor. Aynı şekilde yaşam süresi ile kronotipler arasında da bağlantı olduğu biliniyor. Geceleri uyanık geçirenlerin erken ölme olasılığının daha yüksek olduğunu ortaya koyan bir araştırma var örneğin. Benzer araştırmalar, obezite, kalp hastalıkları gibi hastalıkların da gece insanı/gündüz insanı olma durumumuzla ilgili olabileceğini ortaya koyuyor.

Kısacası, sağlığımız ve psikolojimiz kronotiplerimiz ile doğrudan bağlantılı. Bu sebeple de kronotipimizi bilmek, bize en iyi gelecek yaşam biçimini oluşturmamıza yardım edebilir.