Bugün elinize mikrofonu alıp da bir sokak röportajı yaparak insanlara en sevdiği rengi sorsanız en çok alacağınız cevaplar arasında siyah ve beyaz olacaktır. Doğru, bu iki renk hem birbirlerine çok yakıştırılır hem de tarih boyunca pek çok alanda kullanılmıştır. Fakat biraz derinine inip de bu ikiliye şöyle bir alıcı gözle baktığımızda sormadan edemiyoruz; siyah ve beyaz renk midir?
Siyah ve beyaz renk midir sorusu aslında günlük hayatımızı değiştirecek bir soru değil çünkü genel olarak renk kabul edilirler. Peki ya hiç düşündünüz mü, renk diye bir şey var mı? Evet konu giderek ilginç hale geliyor çünkü insanlar olarak beynimizin algıladığı dünya üzerinde yaptığımız ortak bir anlaşma ile yaşıyoruz ve gerçekler bazen farklı olabiliyor. Siyah ve beyaz renk midir, değilse nedir gelin renklerin büyülü dünyasına dalarak cevabı arayalım.
Türk Dil Kurumu tarafından rengin tanımı şu şekilde yapılmış;
Cisimler tarafından yansılanan ışığın gözde oluşturduğu duyum.
Harika bir tanım çünkü bilime göre renk, ışığın retinaya farklı şekillerde ulaşması sonucu oluşan bir tür algılamadır. Yani ortada bir ışık var, nesneler üzerinden sekip gözümüze yansıyor ve biz diyoruz ki işte bu renktir. Yani evet, bizim algılamamızla da olsa renk diye bir şey vardır.
İnsan gözü 380 ile 750 nanometre arasındaki ışık dalga boylarını görebiliyor. Gözümüzden beynimize aktarılan ışık dalgaları milyonlarca hücre tarafından algılanarak bir renk olarak ayırt ediliyor. Herkeste aynı değil ama beynimiz yaklaşık 10 milyon farklı rengi algılayabilmektedir. Herhangi bir bilimsel çalışma yok ancak eminiz herkes hemfikir olacaktır, erkeklerde bu sayı çok daha düşük.
Işık nesnelerden yansıyor ve gözümüzden beynimize aktarıldığı zaman renk olarak algılanıyor. Peki hiçbir ışığın olmadığı yerde bile siyahı nasıl görüyoruz? Siyahı görüyoruz çünkü siyah dediğimiz renk, ışığın nesneler tarafından yansıtılmak yerine emildiği ya da ışığın çok az olduğu zamanlarda algıladığımız bir ışık dalga boyudur.
Işık nesnelerden yansıyınca renk, soğurulunca siyah oluyor. Peki ya beyaz? Bir zamanlar ışığın doğal renginin beyaz olduğu düşünülürdü ancak Isaac Newton yaptığı çalışmalarda beyazın tüm renklerin bir birleşimi olduğunu ortaya koydu. Bilimsel bir tanım yapmak gerekirse nesne üzerinden yansıyan ışık tüm renkleri içerirse beynimiz bunu beyaz olarak algılıyor. Yani beynimiz dalga boylarını biraz karıştırıyor.
Pek çok atasözünde, deyimde ve popüler kültür ürününde de karşımıza çıktığı gibi siyah ve beyaz tam anlamıyla birbirine zıt renklerdir. Bir ışık dalgası nesne tarafından soğurulursa beynimiz bunu siyah olarak algılıyor ama ışık dalgası nesne tarafından tam anlamıyla tüm renkleri içerecek şekilde yansıtılırsa beynimiz bunu beyaz olarak algılıyor. Kesin bir tanım olmasa da ışığın varlığı ve yokluğu şeklinde bir farktan söz edebiliriz.
Rengin tanımını tekrar hatırlayalım; farklı dalga boylarına sahip ışığın nesne üzerinden yansımasının gözümüzden beynimize aktarılması sonucu oluşan algı renktir. Bu şekilde bilimsel tanım üzerinden ilerlemek gerekirse açıkça söyleyebiliriz ki siyah ve beyaz renk değildir. Çünkü bildiğimiz anlamda bir yansıma ve algılama durumu söz konusu değildir.
Yapılan bilimsel tanımı biraz genişletirsek ve insan gözünün beyne aktardığı ışığın algılanmamasını ve ışık eksikliğini de bu tanıma eklersek siyah ve beyaz renktir diyebiliriz. Sonuçta çok parlak bir ışığa baktığımızda beyaz, hiç ışığın olmadığı bir yere baktığımızda siyah görüyoruz. Renk mi, renk.
Bugün renk mi değil mi diye tartışıyoruz ama kendimizi bildik bileli siyah ve beyaz bizimle olan renklerdi. Siyah rengin Türkçe karşılığı karadır ve her zaman kötülüğü sembolize etmiştir. Rengin olmama durumunu tarif ettiği için korkutucudur. Aynı zamanda gücü ve ciddiyeti de yansıtmaktadır. Renksizliği çağrıştırdığı için ölüm ve yakın anlamlı kavramların da ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir.
Beyaz rengin Türkçe karşılığı olan ak ise her zaman saflığı sembolize etmiştir. Siyah rengin tam zıttı olarak iyiliği ve masumluğu yansıtmaktadır. Temizlik, aydınlık, yeni bir başlangıç gibi anlamları da vardır. Fakat ilginçtir diğer kültürlerden farklı olarak Çin ve Hint kültürlerinde beyaz ölümün ve kötülüğün simgesi olarak görülmektedir.
Fotoğraf ve görsel tasarım gibi işlerle uğraşıyorsanız bilirsiniz, siyah ve beyaz aslında ışık ve gölge anlamına gelir. Farklı renkler olsa bile siyah ve beyazla yani ışık ve gölgeyle zenginleştirilmiş görseller her zaman çok daha etkilidir. Zaten görsel üzerinde yapılacak pek çok değişiklik de bu iki özellik üzerinden kurgulanmaktadır.
Bir de hiçbir farklı rengin dahil olmadığı yalnızca siyah ve beyazdan oluşan görseller vardır. Kimsenin itiraz edeceğini sanmıyoruz, bunlar en etkileyici olanlardır. Elbette herkes için siyah ve beyazdan oluşan görselin anlamı farklı olabilir ancak insanlar genel olarak varlık ve yokluk olarak tanımladığımız bu iki rengin bir arada kullanıldığı görsellerde hayat ve ölümü birlikte görmüş gibi hissederler. İnsanın en basit tanımı da bu değil mi zaten, yaşar ve ölürüz.
Siyah ve beyaz renk midir, değilse nedir, renk diye bir şey var mıdır gibi herkesin sevdiği bu iki renk hakkındaki merak edilen sorulardan bazılarını yanıtladık. İster renklerde olsun, ister gönül işlerinde olsun; zıtlıklar hepimizi ister istemez kendine çekiyor.