İsminden de tahmin edebileceğimiz gibi mikro uyku; 20 saniyeden az süren, çok kısa süreli uyuklamalara verilen isimdir. Ancak yukarıda bahsettiğimiz şekerlemeler, halk arasında “Biraz kestirmişim ya!” dediğimiz kestirmeler aslında bu tanımı karşılamıyor.
Mikro uykuya nelerin sebep olacağı, nasıl tehlikelere yol açabileceği ya da mikro uykuyu nasıl önleyebileceğimiz gibi akıllara takılan soru işaretlerini sizler için cevapladık. Hazırsanız buyurun başlayalım.
Konumuz uyku olunca hepimizin aklına gözlerimizi kapatıp, bilincimizin devre dışı kaldığı ve vücudumuzun dinlenme durumuna geçmesi geliyor. Peki ya mikro uyku? Mesaiye kaldığınız bir günün akşamında iş arkadaşınızla sohbet etmek için bir kafede oturduğunuzu düşünün. Siz bir şeyler anlatırken o belirli bir noktaya odaklanarak donuk bir şekilde bakıyor ve çevresel etkenlere karşı da duyarsızlaşmaya başladı.
Evet, tahminleriniz doğru! Arkadaşınız o esnada mikro uyku yaşamış olabilir. Çünkü mikro uykuda gerçek bir uyku gibi gözlerin kapalı olması ya da vücudun rahat bir pozisyonda olması gerekmez. İstem dışı bir şekilde bilincin kaybolduğu bu mikro uyku sırasında kişinin bazen gözleri açık ve hatta son derece rahatsız bir konumda olabilir.
Daha önce EEG çektirenler veya beyin dalgalarıyla ilgili bilgi sahibi olanlar beynimizde farklı frekanslarda salınan alfa, beta, teta dalgalarını duymuştur. Zihin aktivitelerimizin uyanıklığına ve aktifliğine göre beyindeki frekans değişiklikleri sınıflandırılmıştır. Örnek olarak alfa dalgasının, zihnin rahatlık ve sakinlik durumunda ortaya çıktığını söyleyebiliriz.
Daha önce birçok kez yaptığımız ve alışkanlık haline gelen yani bilinçli yaptığımız aktiviteler (yemek yemek, konuşmak vb.) sırasında beynimizde beta dalgaları kendini gösterir. Bilinçli davranışlardan hemen sonra mikro uykuya dalma esnasında, beyin beta dalgalarının hemen sonra derin bir gevşeme, REM uykusu hatta hipnoz sırasında salınan teta dalgalarına anlık bir geçiş yaşanır.
EEG sonuçları incelendiğinde mikro uykunun, normal bir uykunun 2. evresine benzediği fark edilmiştir. Vücut ısısının düşmesi ve kalp ritminin yavaşlamasıyla dinlenme moduna geçen vücut aslında derin bir uykuya hazırlanmaktadır. İşte tam da bu noktada mikro uykunun normal uykudan farkını görebiliyoruz.
Hemen hepimiz bir kez de olsa okul sıralarında disiplinli bir öğretmenimiz ders anlatırken, uykuya yenik düşmüştür. O an uyusak bile derin bir uykuya dalamayız çünkü aslında beynimiz o derste uyumamamız gerektiğinin farkındadır. Beyin o an uyumaması gerektiğinin saniyeler sonra farkına vardığında birden sıçrayarak uyanırız. İşte tam da bu saniyelik uyumalar ve sıçrama anları mikro uykunun birer işaretidir.
Tahmin ettiğiniz gibi mikro uyku yaşanmasının temel sebebi uyku eksikliğidir. Yoğun geçen ve uzun saatler süren iş hayatı, vardiyalı çalışma saatleri veya ertesi gün girmeniz gereken bir sınava hazırlanmak için sabahlamanız… Bunların her biri mikro uykuya sebep olabilecek durumlardır. Yani bu durumu yaşamanız için düzenli bir şekilde uykusuzluk çekmenize gerek yoktur.
Hatta düzenli bir uyku döngüsü olan insanların, düzensiz uykuyu yaşamının bir parçası haline getiren insanlara oranla mikro uyku yaşama ihtimalinin daha fazla olduğunu söyleyebiliriz. Uyku eksikliği dışında; kalitesiz uyku, uyku apnesi, obezite, diyabet, yüksek kan basıncı, alkol, endişe ve depresyon da mikro uykuya sebep olabilecek önemli etkenlerdir.
Mikro uykuya televizyon başında kanal değiştirirken yenik düştüyseniz çok ciddi bir tehlikesi elbette ki olmayacaktır. Ancak o an direksiyon başında olduğunuzda işler değişiyor. Şehir içinde araba kullanmanın yanı sıra uzun yolda da araba kullanmanın keyifli fakat bir o kadar da yorucu bir iş olduğunu herkes bilir. Özellikle gece yolculuğu yapıyorsanız aman dikkat!
Ulusal Karayolu Trafik Güvenliği İdaresi, bir yılda yaşanan ölümcül trafik kazalarının 6.000’e yakınının uyku eksikliği çeken sürücülerle ilgisi olabileceğini belirtiyor. Sürücülerle yapılan bir ankette ise katılımcıların %4’ünün araba kullanırken uyuyakaldığı sonucuna ulaşıldı.
Saatte 100 km hızla giden bir sürücü 3 saniye uyuyakaldığında ilerlediği yoldan yaklaşık 100 metre sapacaktır. Bu da çift taraflı bir yolda yan şeride geçmeniz anlamına gelebilir. Ancak elbette mikro uyku, yalnızca otomobil sürücüleri için tehlike anlamına gelmiyor. Aynı zamanda pilotlar veya sağlık çalışanları gibi diğer birçok meslek grubu için de masum görünen bu saniyelik uykular hayati tehlikelere neden olabiliyor.
Yani; çoğu zaman zararsız sayılabilecek, yalnızca saniyeler süren mikro uykuya nerede yakalandığınız oldukça önemli. Siz de yukarıda okuduğunuz belirtileri sık sık yaşıyorsanız uyku düzeninizi gözden geçirmenizde, uyku kalitenizi bozan etkenlerden uzak durmanızda fayda var. Bizden söylemesi!