İnternet ve teknolojinin kullanımının yaygınlaşması ile birlikte özellikle son yıllarda bilgiye kolayca ulaşır hale geldik ancak bu bilgiyi işleyecek ve düşünceye çevirecek altyapımız çoğu zaman olmadığı için ister istemez pek çok yanlışa da imza atıyoruz. Bu durumu özellikle birbirine ya da kendisine şizofren, bipolar, sosyopat diyen insanlarda görüyoruz. Toplumsal kurallara uyum sağlamayan birine sosyopat demek aslında tam olarak kavramın karşılığını vermiyor.
Sosyopat ne demek diye sorulduğu zaman pek çok kişi Batman filmindeki Joker karakteri gibi kötü ama havalı birini gözünde canlandıracaktır. Ancak sosyopati aslında son derece ciddi bir kişilik bozukluğudur ve tedavi edilmediği takdirde evet, gerçek bir Joker’e dönüşmesi işten bile değildir. Gelin sosyopat nedir, kişisel özellikleri nelerdir yakından bakalım ve en önemlisi, psikopat ile sosyopat arasındaki farkı görelim.
Klinik psikolojideki temel tanımından bahsetmek gerekirse sosyopat, antisosyal kişilik bozukluğu teşhisi konulmuş kişileri tanımlayan bir ifadedir. Sosyopati olarak da anılan bu kişilik bozukluğuna sahip olan kişiler toplumun normlarına uymuyor ve diğer insanların haklarını tekrar tekrar ihlal edebiliyorlar.
Popüler kültürde de kendine yer bulduğu için zaman zaman havalı görünen sosyopat karakterler kuralları ve hatta yasaları çiğnerler, dürtülerine göre agresif davranırlar, başkalarına zarar verdikleri zaman gerektiği kadar suçlu hissetmezler ve en kötüsü karşılarındaki insanı manipüle eder, aldatır, davranışlarını kontrol altında tutmaya çalışırlar.
Detaylara geçmeden önce bir parantez açmakta yarar var. Toplumsal kurallara uyum sağlayamayan, şiddet eğilimi gösteren ya da manipülatif davranışlar sergileyen kişileri herhangi bir tanı konulmadan psikopat ya da sosyopat olarak tanımlamak son derece yanlış. Çevrenizde bu tür biri varsa ya da birazdan anlatacağımız belirtileri kendinizde görüyorsanız çözümün uzman bir psikologda olduğunu unutmayın.
Elbette hiç kimse toplumun dayattığı tüm normlara uyum göstermek zorunda değil ancak birlikte güven içinde var olmayı sürdürebilmemiz için okulda, işte ve sosyal hayatta bazı temel kurallar vardır. Sosyopat kişiler bu kuralları umursamadan sosyal sınırları aşabilirler., birini takip edebilirler, tacize varacak ısrarlarda bulunabilirler ve hatta kamu ya da özel mülke zarar verebilirler.
Sosyopatiye sahip kişilerin bencilliği bildiğimizden biraz daha farklı çünkü onlar tamamen kendi kazançlarını ön planda tuttukları için bencildirler ve sırf kendilerini haklı çıkmak ya da kazanç sağlamak için sahte kimlik kullanmak, manipüle etmek, sahtekarlık yapmak, aldatmak gibi yöntemlere başvurabilirler.
Hepimiz pek çok farklı konuda doğal dürtülere sahibiz ancak medeni bir insan olmanın temelinde bu dürtüleri kontrol etmek yatar. Sosyopatlar bu tür dürtüleri engellemekte zorluk çekerler ve bu nedenle sık sık sonuçlarını düşünmeden hareket ederler. Diğer belirtileri göz önüne aldığımız zaman bu durumun tehlikeli olabileceği açıktır.
Sinirlenmek ve zaman zaman bu nedenle sözlü ya da fiziksel kavgalar yaşamak bir noktaya kadar anlaşılabilir ancak sosyopatların bu eğilimi endişe verici düzeyde olabilir. Ortada elle tutulur kesin bir neden olmasa bile saldırgan davranışları nedeniyle sık sık fiziksel kavgaların içine girebilirler.
Ne yaparsak yapalım önce kendimizin, sonrasında da çevremizdekilerin güvenliğini düşünürüz. Toplumsal yapının bu en temel kuralını uygulamak bile sosyopatiye sahip kişiler için zaman zaman zor olabilir. Yaptıkları eylemler hem kendilerinin hem de başkalarının güvenliğini tehdit edebilir.
Aile kurup çocuk yapmak gibi bir sorumluluktan bahsetmiyoruz. Sosyopatlar en temel sorumlulukları bile yerine getirmekte zorlanırlar. İşe zamanında gelmek, okula devam etmek ve hatta fatura ödemek gibi basit sorumluluklar bile sosyopatları zorlayabilir.
Sosyopat cinayet işler ve arkasını dönüp bakmaz bile gibi ağır bir durum söz konusu değil ancak yaptığı şey bir başkasına zarar verdiği zaman, bir sosyopat kolay kolay bu durumdan pişman olmaz ve daha da kötüsü kendini haklı çıkarmak için sayısız bahane sunarak manipülasyon yöntemini uygular.
Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip sosyopat kişilerin temel kişilik özelliklerinden bazıları bu şekilde. Özelliklere baktığımız zaman bu tür bir kişilik bozukluğuna sahip kişileri ilk bakışta kolay kolay anlayamayacağımız ortaya çıkıyor. Ancak hem belirtileri hem de bu özellikleri göz önünde bulundurarak analizler yapmak mümkün.
Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip sosyopat kişiler üzerinde yapılan araştırmalara baktığımız zaman bu duruma beyin kimyası ve genetik faktörlerin çok az katkısı olduğu görülüyor. Yani sosyopatlık çoğu zaman kalıtsal bir durum olarak değil, çevresel faktörlerin etkisi ile oluşan bir durumdur.
Çocukluğunda yeterli ilgi görmeyen kişiler, kendi kendilerine yetmek zorunda olduklarını hissetikleri için sosyopatinin temellerini daha o dönemde atarlar. Yine küçük yaşta şiddet gören çocuklarda, istismara uğrayanlarda ve manipüle edilenlerde de sosyopati görülmektedir. Çocuklukta yaşananların dışında sonradan yaşanan bir kafa travması ya da ileri yaşlardaki bunama sonucunda da sosyopati belirtileri ortaya çıkabilir.
Gelelim en sık karıştırılan iki kavram arasındaki farka; sosyopat nedir, psikopat nedir? Klinik bir ortamda incelendiği zaman uzman bir psikolog bile bu iki durum arasındaki farkı kolay kolay tespit edemeyebilir. Yapılan araştırmalara göre aralarındaki en temel fark, psikopatların yaptıkları olumsuz eylemlerin planlı olmasıdır.
Aralarındaki diğer önemli bir fark ise psikopatinin kalıtsal etkisinin yüksek olmasıdır. Psikolog Robert Hare’ye göre söz konusu olan vicdan ve ahlak duygusudur. Hem psikopatın hem de sosyopatın bu duygusu toplumla uyumlu değildir. Psikopat için bu normlar önemsizdir ancak sosyopat, yanlış olduğunu bildiği halde yaptığı eylemi haklı çıkarmaya çalışır. Yani aralarındaki fark son derece ince bir çizgi üzerinde durmaktadır.
İlk bakışta çekici görünen ancak zaman geçtikçe tehlikeli olabilen bir kişilik bozukluğuna sahip kişileri tanımlayan sosyopat nedir, kişilik özellikleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtlayarak konu hakkında bilmeniz gerekenlerden bahsettik. Anlattıklarımız yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. En doğru ve size özel bilgiyi uzman bir psikolog ya psikiyatrdan almanız gerektiğini unutmayın.