A­k­ı­l­l­ı­ ­T­e­l­e­f­o­n­l­a­r­ı­n­ ­D­ü­n­d­e­n­ ­B­u­g­ü­n­e­ ­T­a­r­i­h­i­:­ ­İ­l­k­ ­M­o­d­e­l­ ­i­P­h­o­n­e­ ­D­e­ğ­i­l­d­i­

Yaygın görüşe akıllı telefonlarının kökenini Apple’ın 2007 yılında tanıttığı ilk iPhone modeline dayanıyor. Ancak bu yanlış. Bunun için de öncelikle bir telefonu akıllı kılan şeylerin ne olduğu bilmekte fayda var. İnternet erişimi tek başına bu farkı açıklamaya yeterli değil.

Günümüzdeki akıllı telefonlar, sahibine göre şekillenen yapay zeka yazılımlarıyla destekleniyor, çoğu görevi de bu yapay zeka işlemcileri ile kolayca gerçekleştiriyorlar. 

IBM, 1994'te “Simon Personal Communicator” adında bir cihaz üretti. Adı ne kadar da kaba ve odunsu, öyle değil mi? Simon, telefon özelliklerini barındıran bir cep bilgisayarı olarak tasarlandı, 1995’te “smartphone” yani “akıllı telefon” tanımlamasıyla anılmaya başlandı.  

Simon’un piyasaya çıkış fiyatı 899 dolardı. Muhtemelen bugünün ekonomi koşullarında satışa çıksaydı, araştırmalarımıza göre bu cihazın fiyatı 2021'de yaklaşık 1500 dolar olacaktı. Yani günümüzün en pahalı akıllı telefonunun yerini alabilirdi. Bu da IBM Simon’u aslında tarihin en pahalı akıllı telefonu yapıyor.  

Apple’ın kişisel bilgisayarlara kafayı taktığı, Steve Jobs’ın şirketinden kovulduğu, Samsung’un iş makineleri ürettiği yıllarda IBM ve BlackBerry rekabeti vardı. BlackBerry, hala ısrarla sürdürdüğü işe yönelik kişisel cihazlar üretmeye, 1999 yılında tanıttığı RIM 850 modeliyle başladı.  

RIM 850, kurumsal e-postlara, dijital rehberlere, takvimlere ve görev listesi oluşturmaya izin veren bir cihazdı. Bir bakıma, kablosuz internet deneyimi sunan, taşınabilir ilk kişisel cep bilgisayarıydı.  

Bir telefonun akıllı olmasını sağlayan en önemli özelliklerden birisi de kameradır. Günümüzde 18 yaş grubunun üyeleri, hayatlarında neredeyse hiç kamerasız telefon görmediler. Bir zamanlar sadece fotoğraf çekmeye yarayan kameralı telefonlar, artık cebimizdeki robotun gözleri haline geldiler.  

Çoğu yanlış bilginin aksine Japon elektronik devi Sharp, 2000’de J-SH04 isimli başarısız bir kameralı telefon üretip piyasaya sürdü. Başarısızlığının nedeni cihazın kendisi değildi, insanlar o zamanlar kameralı telefon fikrini pek benimseyemediler.  

Evet, klasik telefonların adını çok anmayacağımıı söylemiştik, ancak kişisel telefonların yaygınlaşmasını sağlayan tarih yazan teknolojileri de görmezden gelemeyiz. Nokia bugün, bunu başaran bir firma olarak devlerin altında eziliyor olabilir. Her şeye rağmen hala onun başarısını egale edebilen çıkmadı. 2003 yılında çıkan Nokia 1100, tarihin en çok satan telefonu olarak genel klasmanda zirveye oturdu.  

1100, telefon sektörünün fitilini ateşledi, rekabeti üst düzeye taşıdı. Bu aşamadan sonra her üretici, daha fazlasını sunmak için savaş verdi. Daha fazlasını sunmak için geçmişe göz kırpmayı akıl eden üreticiler kazandılar. Yeni ile eskinin birleşmesi, son derece işlevsel olması, sorunların giderilmesi gerekiyordu. Nokia’nın en büyük pişmanlığı gelenekselci yaklaşımı olmuştu. 

Apple, 2007 yılında tarihin en etkili teknolojik ürünlerinden birisi olan iPhone’u tanıttı. Cihaz, oldukça küçük bir gövdede, telefondan daha fazlasını sunmak için tasarlanmıştı. Kamerası yalnızca fotoğraf çekebiliyor, renkli dokunmatik ekranında internette sörf imkanı sunuyordu. Mobil uygulama kavramı için biraz daha vakte ihtiyaç vardı. Steve Jobs iPhone lansmanı sırasında “Mobil cihaz sektörünün 5 yıl ilerisine geçtik” diye bir söz sarf etmişti, gerçekten de öyle dolu.  

Kullanıcıların kendi amaçlarına uygun hizmetlere erişmesi için farklı bir dünya sunmak gerekiyordu. Bu nedenle Apple, ilk iPhone modelinin üzerinden 1 yıl geçtikten sonra App Store’u duyurdu. Bu akıllı telefon üreticileri için bir devrimdi, çünkü para kazanmak için tek yol olan cihaz üretip satmak dışında bir alternatif ortaya çıkmıştı. Apple ilk etapta bağımsız geliştiricilerin uygulama çıkarmalarına izin vermedi.   Yine farklı bir anlayışa, daha hızlı bir dönüşüme ihtiyaç vardı.  

Google’ın mobil işletim sistemi Android, 2008’in Kasım ayında sessiz sedasız HTC Dream olarak bilinen, ABD’de T-Mobile G1 olarak anılan bir cihazda yerini aldı. HTC Dream, kızaklı dokunmatik ekranı, fiziksel klavyesi, maksimum işlevselliği ile dönemin en iyi cihazlarından birisi oldu.  

Artık telefonların akıllı olmasını sağlayan en büyük şeyin yazılım olduğu konusunda hemfikiriz. 2011’n Nisan ayında Android, dünyanın en çok kullanılan “mobil” işletim sistemi oldu. Çıkalı 3 yıl olmasına rağmen, Apple’ın daha önce bu adımı iOS ile atmasına rağmen Google dönüşümü belgeleyen başarıya ulaştı.  

Mobil cihazların %36’sından fazlası artık Android’e sahiptiler. Bu sırada Nokia’nın işletim sistemi Symbian’ın kullanım oranı düşmeye başladı, Nokia ısrarla Andorid cephesine yaklaşmıyordu. Firma önümüzdeki yıllarda Microsoft ile anlaşma yapacak ve borun pazarını kaçıracaktı, o kafayla Niğde zaten çok uzaktaydı.  

iPhone'ların en büyük parçalarından birisi olan Siri, ilk kez 2011 yılında ortaya çıktı. Onun yeni diller öğrenmesi ve hızlı şekilde kullanılması zaman aldı. Google sadece bir yıl sonra şimdilerde Google Asistan olarak bildiğimiz Google Now’u hizmete soktu.  

Android ve iOS’in akıllara zarar yükselişini uzaktan seyreden Microsoft, cihazların artık mobilleşeceği gerçeğini görmezden gelmeyi bırakıp, çok da ilgilenmediği Windows Mobile projesinin fişini çekti. Ortaya Windows Phone adında yeni bir anlayış çıktı. Artık PC’nin vazgeçilmez işletim sistemi mobil versiyonuyla rekabete hazırdı. Halihazırda iki kişinin olduğu bir ortamda, üçüncünün başına neler geldiğini biliyorsunuz.  

BlackBerry, hala üretime devam ediyor, hala ısrarla fiziksel klavyeye sahip cihazlar üretiyor. Pazarda bir dev olmak isteyen şirketler, tüketicilerin eğilimlerine göre hareket ediyorlar. Halihazırda dev olanlar ise bu eğilimlerin gidişatını belirliyorlar. BlackBerry ise ısrarla kendi söylediğinden başkasını doğru görmeyen bir anlayışla hareket ediyor. 2012’nin başında firma, tarihindeki en kötü yılını geride bıraktığını açıklamıştı.

Samsung, 2012 yılında akıllı telefon sektörünün en çok satan cihazı oldu. Firma hemen hemen her cebe uygun olan her türlü akıllı telefonla piyasanın altını üstüne getirdi. Aynı zamanda Apple, oldukça seçme teknolojilere sahip az sayıda cihazla farklı bir strateji uygulayarak en çok telefon satan üreticiler arasında 2. sıraya yerleşti. Samsung, günümüzde hala akıllı telefon sektörünün lideri. Apple ise Huawei ile ikincilik için savaş veriyor. 

2013 yılında dünya çapında satışı gerçekleşen akıllı telefon sayısı 1 milyarı geçti. Evet, tam 1 milyar insanın cebinde akıllı telefon vardı artık, uzmanlar bu pazarın hala doymadığından söz ediyorlardı. 3G gibi teknolojiler sayesinde herkesin, her yerde ve her zaman internete bağlı kalması sağlanmak isteniyordu. Bugün hala dünyanın her yerinde internet erişimi yok, ancak akıllı telefon var. 

Küresel araştırmalar, sosyal medya mecralarının akıllı telefon uygulamalarıyla daha çok kişiye ulaşmasının ardından, bağımlılık faktörü teknolojiyle buluştu. 2008 yılından beri adı anılan, ancak çok da söz edilmeye Nomophobia (No mobile phobia - Nomofobi) adındaki bir psikolojik semptom, milyonlarca insanı etkisi altına aldı. Bugün akıllı telefon kullanıcılarının önemli bir kısmı, bu semptomdan muzdarip. Akıllı telefonlar bir anda ortadan kalksa, sudan çıkmış balığa, ışık görmüş tavşana döneceğiz.  

2015 yılında yapılan araştırmalar, insanların %80’ine yakınının bu bağılılığın etkisinde olduklarını ortaya koydu. Giderek daha fazla akıllı telefon satılmaya başlandı, ama bunun da bir sınırı vardı. 

Google, sesli asistan konusunda uzun yıllar süren çalışmalarını tamamlayıp, mesajlaşma uygulaması olan Allo’nun bir parçası olarak Asistan’ı tanıttı. Asistan zamanla Google Now uygulamasının yerini aldı. Google Asistan, bugün dünyanın en gelişmiş ses sentezleme teknolojisine sahip olan, en insansı konuşma yeteneğine sahip asistanı. (Gelişmiş verisyonun Türkçe sürümü hala yapım aşamasında) 

Dile kolay, 1992 yılından bu yana, ilk iPhone’u gördüğümüz 2007’den bu yana ilk kez akıllı telefon satışlarında az da olsa gerileme yaşandı. Bu durum uzmanlara göre pazarın artık doygun hale geldiğine dair bir işaretti. İnsanlar, her yıl telefon yenilemeyi biraz fuzuli göremeye başladılar.  

Google, bütün işletim sistemlerinin yarıştığı klasmanda Microsoft’un Windows’unu geride bıraktı. Dünyanın en çok kullanılan işletim sistemi Android oldu. Samsung’un bu işe büyük katkısı olsa da artık Apple haricinde, milyonlarca cihaz üretip satan firma var. 

Yapay zekalar yazılımlardan ibarettir, ancak bu yazılımlar yüksek işlem gücü gerektirir. Milyonlarca transistörden oluşan mobil cihazlardaki işlemcile ise iki klasik bölümden oluşurlar. Bunlardan ilki merkezi işlem birimi olan CPU’lardır. İkincisi ise görüntü işlemlerini organize eden GPU’lardır. Huawei ise akıllı telefon tarihinde ilk kez, kendi işlemci markası Kirin ile bir başarıya imza attı. 

Firma, NPU adı verilen, yapay zeka yazılımlarının çalışmasıyla özel olarak görevlendirilen bir işlemci birimiyle, 3 bölümlü mobil işlemci yongasını tanıttı. Bu yongalar, tarihin ilk fiziksel yapay zeka işlemcisine sahip olan Mate 10 serisinde karşımıza çıktılar. Eş zamanlı olarak Apple, iPhone X ile A11 Bionic işlemcisini gün yüzüne çıkardı. Ardından Qualcomm Snapdragon 845 ve Samsung Exynos 9810 gibi güçlü işlemciler gördük. Artık günümüzdeki tüm mobil işlemciler birer yapay zeka birimine sahip.

Samsung, Apple, Xiaomi ve Huawei'nin başını çektiği akıllı telefon dünyasında, artık yüzlerce cihaz ve onlarca üretici var. Çin, pazarın büyük bölümünü markalarıyla ele geçirmiş görünüyor. Artık sesli asistanlar ve yapay zeka teknolojileriyle telefonlarımız bizi daha iyi tanıyorlar.  

Artık akıllı telefon üreticileri farklılaşmak için çok az seçeneğe sahip ve üst düzey yatırımlarla bunu sağlamaya çalışıyor. Bilgisayar çalıştıracak kadar güçlü mobil işlemciler, katlanabilir ekranlar ve kamera sensörleri cebimizdeki minik bilgisayarlara yerleşti bile... Sizce akıllı telefonların geleceği nasıl olacak? Yorumlarınızı bekliyoruz...