Doğum tarihi tam olarak bilinmese de erken bir yaşta 9 Ağustos 1516 tarihinde hayatını kaybeden Hollandalı ressam Hieronymus Bosch, Hollanda erken Rönesans döneminin en önemli temsilcilerinden biri olarak kabul ediliyor. Hieronymus Bosch tarafından resmedilen Dünyevi Zevkler tablosu ise şüphesiz bugün bile ressamın en önemli eserlerinden bir tanesidir çünkü resim, her baktığınızda bir yenisini fark edeceğiniz detaylarla dolu.
Hieronymus Bosch, yaşadığı dönemde de değeri bilinmiş ve hatta pek çok isme ilham olmuş bir ressamdır. Resmettiği eserlere şöyle bir baktığınızda bile sıra dışı bir zihin yapısına sahip olduğunu anlarsınız. Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosuna ise şöyle bir bakmak yetmez çünkü oldukça büyük boyuttaki bu eserin her bir noktasında farklı bir anlatı gizli. Gelin Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosu ve ressamı Hieronymus Bosch hakkındaki sıra dışı detaylara yakından bakalım.
Genel olarak Rönesans dönemi sanatçıları hakkında pek çok detay bilinir. Ancak Hieronymus Bosch bunlardan biri değil. Ne zaman doğduğu, nasıl bir eğitim aldığı, kimlerle birlikte çalıştığı gibi detaylar tam bir sır. Arkasında herhangi bir günlük, anı defteri ya da çalışma notaları bırakmadığı için Hieronymus Bosch kimdir, bugün bile hala sırrını koruyor.
Dünyevi Zevkler Bahçesi, bildiğimiz resimler gibi değil. Üç farklı panele resmedilmiş bir bütün olarak karşımıza çıkıyor. Boyutları ise epey şaşırtıcı. Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosunun tam boyutu yaklaşık 4 metre. Yalnızca orta panel bile 2 metreye yakın. Uzunluğu ise 2 metreden fazla. Yani alıp da odanıza asabileceğiniz bir tablodan bahsetmiyoruz.
Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosu üç farklı panelden oluştuğu için şöyle bir bakınca anlaşılan bir eser değil. Soldan sağa doğru okunması gerekiyor. Soldaki panelde Tanrı’nın Adem ile Havva’yı tanıştırması, sağdaki panelde ise bir işkence var. Merkezdeki panelde yaşadığımız dünya, gerçeküstü bir cazibe merkezi olarak gösteriliyor. Yani Dünyevi Zevkler Bahçesi yalnızca adını aldığı orta panel üzerinden değil, genel hikaye üzerinden değerlendirilmeli.
Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosunu oluşturan iki dış paneli orta panelin üzerine kapatıp da arkasını çevirdiğiniz zaman bambaşka bir resimle karşılaşıyorsunuz. Bu resimde, gri ve nötr renklerle yapılmış bir dünya var. Şaşırtıcı detaylara sahip kürenin sol üst köşesinde papa tacı takan Tanrı figürü yer alıyor. Yanında ise İncil’den Mezmur 33:9 yazısı yer alıyor. Bu yazıda “Çünkü konuştu ve oldu; emretti ve sağlam durdu.” cümlesi geçiyor.
Hieronymus Bosch hakkında pek bilgimiz olmadığını söylemiştik. Ancak her ressam, kendini bir şekilde resimlerinde belli eder. Sanat tarihçisi Hans Belting tarafından ortaya atılan iddiaya göre Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosunda sağ panelin odak noktası olan ağaç adamın bir yüzü var. Gizemli ressam burada kendi yüzünü resmederek Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosuna bir otoportre imzası bırakmış olabilir.
Ufak bir parantez açarak başlamak gerekirse aslında Dünyevi Zevkler Bahçesi zaten bu tablonun tamamını yansıtmıyor. Dünyevi zevklerin gösterildiği bahçe yalnızca orta panelde resmedildi. Ancak zaman içinde bu isim ile tanınır hale geldi. Biraz geçmişe, 17. yüzyıla gittiğimizde ise bu eser Çilek Tablosu olarak anılıyordu. Çünkü orta panelin merkezinde çekici bir çilek ağacı resmedilmişti.
Orijinal adı The Garden of Earthly Delights olan eser, yıllar sonra değeri anlaşılmış bir resim değil. Ressamı Hieronymus Bosch öldükten bir yıl sonra, 1517 yılında Brüksel'de bulunan Nassau Evi Kontlarının şehir sarayında sergilenmiştir. Devlet başkanları, mahkeme yetkilileri ve soylular tarafından ziyaret edilmiştir. Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosunun ne kadar önemli olduğunu, ressamın ölümü sonrası yapılan kopyaların çokluğundan da anlamak mümkün.
Hieronymus Bosch tarafından meşe paneller üzerine yağlı boya kullanılarak resmedilen Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosunun yağlı boya ile yapılmış olması ilginç bir detay. Çünkü o dönemde yağlı boya icat edileli henüz yüz yıl bile olmamıştı ve ressamlar arasında pek de popüler değildi. Flaman sanatçı Jan Van Eyck tarafından 1410 yılında bulunan yağlı boya tekniğini Hieronymus Bosch’un bu kadar erken fark ederek resimlerinde kullanmış olması, onun diğer Rönesans isimleri gibi yeniliklere açık bir insan olduğunu işaretini veriyor.
Hieronymus Bosch imzalı Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosu Hollanda’da bir süre sergilendikten sonra 1591 yılında dönemin ispanya kralı II. Philip tarafından satın alınarak Escorial'de sergilenmeye başladı. 1939 yılından sonra tablo, Madird’de bulunan Prado Müzesi’ne alındı. İspanya İç Savaşı sırasında az kalsın yok olacak olan tablonun yeri 2014 yılında değiştirilmek istendi ancak özel bir anlaşma ile burada kalması sağlandı.
Ne Hieronymus Bosch ne de Dünyevi Zevkler Bahçesi isimli tablosu bugün hala tam olarak çözülmüş değil. Alman sanat tarihçisi Erwin Panofsky gibi pek çok önemli isim kariyerlerini Hieronymus Bosch’u ve tablolarını anlamaya adadılar. Ancak bu isimler bile hala tünelin ucunda bir ışık göremiyorlar. Buradaki bağlantı üzerinden ulaşabileceğiniz Esoteric Bosch internet sitesinde bugüne kadar sanat tarihçileri tarafından tabloda fark edilen tüm detayları ve detaylar hakkındaki teorileri bulabilirsiniz.
Hollanda erken Rönesans döneminin önemli isimlerinden Hieronymus Bosch imzalı Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosu hakkındaki az bilinen detaylardan bahsettik. Sizce bu tablo gerçekten bu kadar gizemli mi? Düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.