İnsan var olduğu günden beri varlığı, yokluğu, iyiyi ve kötüyü sorgulayarak yaşadığı hayata bir anlam yüklemeye çalışır. Zaten felsefenin de kuruluş amacı budur. Antik Yunan döneminde bazı filozoflar, insan için en iyi olanın haz almak olduğunu savunarak hedonizm felsefi görüşünü ortaya attılar. Bu bağlamda hedonistler, insan davranışlarının tamamen haz almaya yönelik uygulanması gerektiğini de söylemişlerdir.
Hedonizm kulağa bencilce bir felsefi görüş olarak gelse de aradan geçen yüzlerce yılda pek çok filozof da konuya dahil olmuş ve temeli haz almaya dayalı olan bu görüşü farklı düşüncelerle zenginleştirmişlerdir. Bu nedenledir ki hedonist düşüncenin pek çok farklı yapıya sahip farklı türleri vardır. Gelin işleri biraz karıştıralım ve hedonizm nedir, hedonist nedir sorularının yanıtlarını arayalım.
Yunanca zevk anlamına gelen hedone sözcüğünden türetilen hedonizm, Antik Yunan filozoflarından Kirene Okulu’nun kurucusu Aristippos tarafından ortaya atılan felsefi bir görüştür. Hazcılık olarak da bilinen hedonizm en temel tanımıyla, insan için iyi olanın haz olduğunu savunmaktadır.
Sokrates'in öğrencisi Aristippos tarafından kurulmuş olan hedonizm, Epikuros tarafından sürdürülmüş ve etkileri günümüze kadar gelmiştir. Hedonistlere göre insan genel olarak eylem planlaması yaparken her zaman kendi hazzını ön planda tutmalı ve eylemlerini buna göre uygulamalıdır. Elbette uzun yıllardır hayatımızda olan hedonizme pek çok farklı yorum da katılmış ve yeni türleri ortaya çıkmıştır.
Aristippos temel bir tanım yapar ve insanın her davranışının mutlu olma isteği nedeniyle yapıldığını söyler. Mutluluk ise hazda saklıdır. Yani insanı insan yapan duygu hazdır. İyiye ulaşmak isteyen insan acıdan kaçmalı ve hazza yönelmelidir. Aristippos, bedensel hazların tinsel hazlardan daha önemli olduğunu, niteliğin önemsiz olduğunu ve hazzın şimdide aranması gerektiğini savunur.
Hazcılığın diğer bir önemli ismi Epikuros ise bedensel hazların değil, tinsel hazların daha önemli olduğunu savunur. Hatta hazzı bir ruh dinginliği olarak tanımlar. Bedensel zevklerin peşinden koşmak yerine bilgeliğe değer vermek en büyük hazdır. Epikuros, hazzın niteliğine de önem verir. Anlık hazların peşinde koşmanın gelecekteki hazları yok edeceğini söyler. Epikuros’un görüşü şu tür hikayelerle anlatılmaktadır;
Zengin bir iş adamı içinde yüklü miktarda paranın olduğu bir çanta ile tam arabasına binecekken bir kadın yanına gelir ve bebeğinin ölmek üzere olduğunu söyleyerek para ister. Adam hemen kadına çantayı verir. Akşam bu olayı görenler adama o kadının aslında bir dolandırıcı olduğunu söylerler. Adam sevinçle ‘Demek ölmek üzere olan bir bebek yok öyle mi? İşte bu duyduğum en güzel haber.’ der.
Karşımıza çıkan her bencil pisliğe hedonist demek doğru olmaz çünkü türlerine ve işin derinine baktığımız zaman tüm hedonistler mutlaka çılgın seks partilerine katılmaz, uyuşturucu bağımlısı olmaz ya da önüne gelen her şeyi yemez. Hedonist kişi temelde acıdan uzaklaşmayı ve ona acı yerine daha çok zevk veren hazlara yönelmeyi bir yaşam tarzı haline getirir.
Hazlar kişiye özeldir. Bu nedenle dış dünyadan kopup kendini ibadete vermiş bir kişiye de hedonist diyebiliriz çünkü hazzı tinsel zevklerde bulmuştur. Aynı şekilde her gün farklı partnerle cinsel ilişkiye giren bir kişiye de hedonist diyebiliriz çünkü hazzı bedensel zevklerde bulmuştur.
Bir kişiye hedonist demek için eylemlerinin tümü ve yaşam tarzı incelenmelidir. Ben yalnızca x marka kahve içerim diyen de hedonist olabilir, bana kahve olsun yeter diyen de. Konu tamamen o kişinin zevki nicel mi nitel mi değerlendirdiğine göre değişir. Yani işin temelinde acıdan kaçmak ve zevke yönelmek var. Dışarıdan her eylemi doğru görünen kişi eğer tüm bu eylemlerden zevk almıyorsa o bir hedonist değildir.
Dikkat ettiyseniz hedonistlerin özellikleri için kesin yargılara varmak pek kolay değildir. Çünkü anlattığımız gibi zevk tamamen kişiye özel bir durumdur ve kişinin hangi eylemden ne türde bir haz almak istediğine göre değişir. Örneğin biri için aile sahibi olmak en büyük hazdır, biri için ise bekarlık en büyük hazdır.
Eğer yapabiliyorsanız olun tabii ki. Eğer işinizi bırakıp daha iyi bir iş bulabilecekseniz hiç durmayın, boşanıp çok daha iyi bir eş bulabileceksiniz ayrılın gitsin, spor yapmak acı veriyorsa öylece yatın, daha iyi bir araba alabileceksiniz sizinkini satın gitsin, ben bıktım bu dünyadan diyorsanız kapanın bir odaya ve meditasyon yapmaya başlayın. Önemli olan şu, acıdan kaçıp zevklere yönelmek.
Hedonizm çoğu zaman bencil ve sapkın bir felsefi görüş olarak değerlendirilir, doğru çünkü rahatsız edici pek çok örneği de vardır. Fakat bu rahatsız edici örnekler genelde mantıkla çelişir. Çok fazla seks partneriniz olursa asla duygusal tatmin yaşayamazsınız, madde bağımlısı olursanız asla sağlıklı olamazsınız, çalışmayayım öylece yatayım derseniz asla hayalinizdeki başarıya kavuşamazsınız. Yani genç öleyim cesedim yakışıklı olsun mu diyorsunuz yoksa bir kere yaşadığım şu hayatın tadını çıkarayım mı diyorsunuz? Tercih sizin ama ikinci seçenek daha iyi gibi.
İnsanların haz almak için yaşadığını savunan felsefi görüş hedonizm nedir, hedonist kime denir gibi merak edilen soruları yanıtladık. Biraz sert bir konu olduğu için fikrinizi merak ediyoruz, konu hakkındaki düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.