Jeff Bezos’un 1994 yılında kurduğu online kitap satış sitesi hayalini gerçeğe dönüştürdüğü Amazon, yıllar içinde inanılmaz bir gelişim göstererek bugün milyarlarca dolar sermayeye sahip dev bir e-ticaret ve teknoloji şirketine dönüştü. Amazon Prime Video, Amazon Gaming gibi hizmetlerle her geçen büyümekte olan şirketin CEO koltuğuna, 5 Temmuz 2021 tarihinde Andy Jassy geçti.
Amazon, hem Prime Video gibi hizmetlerle kullanıcılarını yeni film ve dizilerle buluşturuyor hem de bir yandan dünyanın dört bir tarafında e-ticaret yapıyor. Elbette, tüm şirketler gibi Amazon da bugünlere kolay gelmedi. Basit bir kitap satış sitesi olarak başladığı yolculukta basamakları adım adım tırmandı ve Jeff Bezos’u dünyanın en zengin insanlarından biri yapmakla kalmadı, aynı zamanda Amazon adını e-ticaret dünyasına altın harflerle kazıdı.
‘two-pizza teams’, yani iki pizza takımı, Jeff Bezos tarafından kurulmuş bir çalışan organizasyonu sistemidir. Adını, 2 büyük boy pizza ile doyabilecek 10 kişilik ekiplerden alıyor. Bezos, bu küçük takımların kendi aralarında koordine olmalarını istiyor ve onlara ulaşmaları için bir hedef belirliyordu. Başarılı bir çalışma sistemi olsa da ekiplere belirlenen hedefler bazen son derece yıpratıcı olabiliyordu.
Tüm şirketler gibi Amazon için de düşünülen farklı bir isim vardı, Cadabra! Sihirbazların kullandığı abra kadabra sözünden etkilenen Jeff Bezos, şirket için büyülü olduğunu düşündüğü bu ismi kullanacaktı. Ancak şirketin avukatı, bu ismin uygun olmayacağını söyleyince Bezos’un aklına Amazon nehri geldi ve şirketin adı belirlenmiş oldu. Şirketin ilk logosunda A harfinin ortasından bir nehir geçiyordu.
Amazon tarafından geliştirilen e-kitap okuyucusu Kindle’ın ilk adı geliştirici ekip tarafından Fiona olarak belirlenmişti. Neal Stephenson tarafından kaleme alınan The Diamond Age adlı romandan esinlenen ekip, Fiona ismi için Jeff Bezos’a epey dil döktüler. Ancak daha sonra bu isimden vazgeçerek İngilizce tutuşmak fiili anlamına gelen Kindle ismine karar verildi. Fiona’dan çok daha iyi olduğu kesin.
Amazon büyük planları olduğunu 2004 yılında kurduğu A9.com isimli bir arama motoru ile göstermişti. Bu arama motoru kapsamında Block View isimli bir proje başlatmış ve 100 bin dolardan az bir bütçe ile tuttukları fotoğrafçıları ABD’nin 20 büyük şehrine göndererek mağaza ve restoranların fotoğraflarını çektirmişti. Ancak proje istedikleri gibi gitmedi ve 2006 yılında sonlandırdılar. Tesadüfe bakın ki Google, 2007 yılında Street View özelliğini duyurdu.
Amazon şirketi, 2000’lı yılların başında alışveriş yoğunluğunun arttığı bazı dönemler için süreli çalışanlarla anlaşıyordu. Bu kadar yoğunluktan sonra canı çıkmış durumda olan çalışanlara bir nevi prim niyetine bir hak veriyorlardı, patrona bağırma hakkı. Dönemin operasyon müdürü Jeff Wilke’nin söylediğine göre yoğunluk bittiği zaman ekibi arıyor ve ona bağırmalarını istiyordu. Hatta Wilke, bu bağırmalardan bazılarının ilkel çığlıklara dönüştüğünü söylüyor.
Bugün günde milyonlarca satış yapsa bile 1994 yılında kurulduğu zaman Amazon günde ancak birkaç satış yapıyor ve her satış sonrası ofiste bir zil çalıyordu. Bu satışın heyecanıyla kutlama yapan çalışanlar, satın alan kişinin tanıdık biri olup olmadığını kontrol ediyorlardı. Heyecanlı kutlama süreci pek uzun sürmedi. Çünkü Amazon kurulduktan bir ay sonra ülkenin 50 farklı eyaletinde satış yapan bir şirket haline gelmişti.
Her şirket gibi Amazon da bir dönem batma tehlikesi yaşadı, üstelik daha kuruluşunun ilk döneminde. Bunun nedeni ise kitap dağıtıcılarının en az 10 kitap siparişi kabul ediyor olmalarıydı. Ancak Amazon’un böyle bir gücü yoktu. Bu noktada yine Jeff Bezos’un zekası konuştu. Bezos, müşterinin istediği kitapla birlikte kitap dağıtıcısından liken hastalığı hakkında 9 tane bulunması imkansız kitap istiyordu. Elbette, dağıtıcı diğer 9 kitabı tedarik edemediği için tek kitabı göndermek zorunda kalıyordu.
1994 yılında kurulan Amazon’un gerçek anlamda zirveyi gördüğü dönem, 1998 yılının Noel’i oldu. ABD’de insanlar en çok Noel döneminde alışveriş yaparlar ve bu alışverişin büyük bölümünü kitaplar oluşturur. O dönem çalışanlardan bazıları, uzun saatler boyunca çalıştıklarını ve hatta eve giderek vakit kaybetmemek için arabalarında uyuduklarını söylüyorlar.
Yoğunluk yüzünden arabada uyuyanlara şaşırmayın, onlar şanslı olanlardı. Jeff Bezos, iş ve yaşam arasında denge kurmakta zorlanan biri olduğu için çalışanlarından da böyle davranmalarını istiyordu. Haftada en az 60 saat çalışmalarını istediği çalışanların büyük bir bölümü bu tempoya dayanamıyor ve işi bırakıyordu.
Hazırladığı çalışma temposuna bakarak Jeff Bezos’un pek de normal olmadığını söylemek mümkün. Bunun en büyük kanıtı ise çalışanlarına bağırmasıdır. Hayır, basit tartışmalardan ya da azarlardan bahsetmiyoruz. Hakaret derecesine varacak bağırmalardan bahsediyoruz. Bezos da sonunda bu sorununu anlamış olacak ki kendisine sinirlerine hakim olmasında yardımcı olacak bir koçla anlaşmıştı. Koçun bu konuda ne kadar etkili olduğu ise pek bilinmiyor.
Basit bir kitap satış sitesi olarak başlayan ve bugün bir e-ticaret devine dönüşen Amazon hakkında az bilinen bazı gerçeklerden bahsettik. Her şirketin emekleme dönemi olur ama Amazon bebek adımlarını en hızlı atan şirketlerden biri gibi görünüyor. Amazon hakkındaki düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.