2­0­1­8­ ­B­i­t­e­r­k­e­n­:­ ­G­e­ç­t­i­ğ­i­m­i­z­ ­Y­ı­l­ı­n­ ­E­n­ ­Ö­n­e­m­l­i­ ­1­0­ ­B­i­l­i­m­ ­H­a­b­e­r­i­

2018 yılının sona ermesine sayılı günler kaldı. Geçtiğimiz yıl bilimde pek çok önemli gelişme yaşandı, pek çok önemli gerçek açığa çıktı. Bu haberlerden en çok öne çıkanlara değinmek istedik.

İçinde bulunduğumuz yüzyılın ilerlemesi, fosil yakıtlara ve karbon salınımına bağlıydı. Bunun sonucunda da küresel sıcaklık artıyor. Bilim insanlarının uyarılarına göre sıcaklık artışı 2 dereceyi geçerse, artık geri dönüş neredeyse imkansız hale gelecek. Bazı uzmanlar ise bu artışı 1,5 derece ile sınırlandırmak gerektiğini söylüyor. Ancak bu çok daha zorlu ve çok daha yoğun bir çalışmanın hemen başlamasını gerektiren bir süreç.

Bugün yaşayan canlıların sayısı bir milyondan fazla ve hepsi de tek hücreli canlılardan evrilerek bugüne geldiler. İlk çok hücreli hayvan yapısı olarak Edikara faunası adı verilen canlı türleri öne çıkıyordu. 500 milyon yıl yaşındaki bu türler, bitki-hayvan-mantar ve liken arasında bir tür olarak kabul ediliyordu.

Eylül ayında bulunan Edikara canlılarından Dickinsonia adlı canlının fosilinde kolesterol molekülleri bulundu. Bu da onun bir hayvan olduğunu gösteriyor çünkü kolesterol hayvanlara özgü bir maddedir.

Plastik atıkları en temel çevre sorunlarının başında geliyor. Endonezya’nın Java adasında yer alan Bandung bölgesinde nehir ve kanallarda toplanan plastik çöp yığınının temizliği için nisan ayında ordu yardıma çağrılmıştı.

İngiliz hükümetinin hazırlattığı bir rapora göre önlem alınmaması halinde okyanuslardaki plastik miktarı on yıl içerisinde üç katına çıkacak.

Nötrinolar atomun alt parçalarıdır ve evrende serbestçe dolaşıp etkileşime gelmezler. Yeryüzündeki nötrinolar genelde atmosferden veya Güneş’ten geliyor. Bazı yüksek enerjili nötrinoların kaynağı ise bilinmiyordu. Yapılan incelemelerde bu nötrinoların uzak bir galaksiden geldiği anlaşıldı.

Mars’ta sıvı halde olmasa da katı olarak su var. Bu su bir zamanlar sıvı haldeydi. Temmuz ayında gezegenin güney kutbunda bulunan bir göl, bilim insanlarını heyecanlandırdı. Gölün çapı 20 km olarak tahmin ediliyor.

NASA’nın Curiosity uzay aracı, bir göl yatağındaki taş kalıntılarını incelerken bu keşif yapıldı. Artık Mars’ta canlı izleri bulma ihtimalimiz daha fazla.

Binlerce yıllık insan kalıntılarını inceleyen bilim insanları, ada halkının göçlerle gelen yeni insanlarla değiştiğini keşfetti. Bugün baskın olarak adada yaşayan halkların yüzde doksanı birkaç asırda adanın baskın popülasyonu haline geldi. Bunun sebebi olarak hastalıklar ve savaşlar gösteriliyor.

Rusya’da bir kazıda 50 bin yıllık yarı Neandertal yarı Denisova insanı bir kızın kemikleri bulundu. Homosapienler Afrika’dan göç etmeden önce Avrasya’nın yerel halkı bu iki tür idi.

Grönland’da eriyen buzulların ortaya çıkardığı bir krater, 1,5 km çaplı, demir ağırlıklı bir meteorun buraya düştüğünü gösteriyor. Her ne kadar tartışmalar devam etse de bilim insanlarının büyük kısmı, çarpışmadan sonra havada kalan tozun güneş ışıklarının Dünya'ya gelmesini engellediği için Buzul Çağı’nı sona erdiren küresel ısınmanın bölündüğünü düşünüyorlar.

İsrail’de bulunan 185 bin yıllık çene kemiği, modern insanın Afrika’yı tahmin edilenden çok daha önce terk ettiğini ortaya koyuyor. Homosapien genetik izlerinin neden Neandertaller ve Denisova insanlarının izleri ile karışmadığı ise bilinmiyor.

Avrupalı ve Amerikalı uzay ajansları, Mars’tan taş örneklerinin getirilmesi konusunda ilk adımı attı. ESA ve NASA’nın nisan ayında yaptığı anlaşma, Mars’ı dolaşıp taş örnekleri toplamayı içeriyor.

Bu örneklerin incelenmesi ile Mars’ta bir zamanlar hayat olup olmadığı sorularının da cevaplanmasını sağlayacak.

Plastik atıklar, çağımızın en önemli sıkıntılarından. Şişe sularında da litre başına 10 plastik parçacığı bulunuyor. Uzmanlar, el değmemiş kabul edilen Kuzey Buz Denizi’nde bile plastik yığılması olduğunu işaret ediyor. Buradan alınan su incelendiğinde, açık denizden alınan örneklerden çok daha fazla plastik izine rastlandı.