Doğal yaşam döngüsünün en hayranlık uyandırıcı olaylarından biri olan adet olma süreci aynı zamanda kadınların en büyük sorunlarından biri haline gelebiliyor bazen. Kişi eğer hamile kalmayı planlamıyorsa ve adeti geciktiyse genellikle akla ilk gelen ve Google’a ilk sorulan şey “Hamile miyim?” oluyor. Ancak biliyorsunuz Google’da hastalık arattığımızda ya hamile ya da kanser çıkıyoruz. Dolayısıyla adet gecikmesinin daha gerçekçi olan on muhtemel sebebine hep birlikte göz atalım.
Modern hayatın en büyük belalarından biri olan stres, hormonlarınızı ve günlük rutininizi değiştirebilir ve hatta beyinde adeti düzenlemekten sorumlu olan bölümü (hipotalamus) etkileyebilir. Stres, zaman içinde ani kilo alma/kaybetme ya da ciddi hastalıklara sebep olabiliyor. Tüm bunlar da adet düzenini etkileyebiliyor.
Eğer adetinizin gecikme nedeninin stres olabileceğini düşünüyorsanız, yaşam tarzınızda bazı değişiklikler yapabilir ve rahatlama teknikleri deneyebilirsiniz. Mesela pek spor yapmayan biriyseniz günlük hayatınıza egzersiz ve sporu biraz daha dahil etmeye çalışın. Bu da adet düzenini iyileştiren şeyler arasında.
Ne yazık ki özellikle Instagram gibi görsellik odaklı uygulamalar kadınların beden algısına fazlaca müdahale ediyor. Zayıflığın güzellikle eş değer görüldüğü bu çağda, fazla zayıf olmanın adet gecikmesinin başlıca sebeplerinden biri olduğunu unutmamakta fayda var. Anoreksiya ya da bulumia gibi yeme bozuklukları olan kadınların bazı aylarda adet olamadığı bilinen bir gerçek. Eğer kilonuz boyunuza göre normal sayılan kilo aralığının yüzde 10 altındaysa, vücudunuzun işleyişi bozulabilir ve ovülasyon (yumurtlama) durabilir.
Yeme bozukluğu tedavisi görmek ve sağlıklı bir şekilde boyunuza göre olmanız gereken kiloda olmak adet düzenini normal haline döndürebilir.
Bildiğiniz üzere vücut sağlığını bozacak şekilde vücutta fazla yağ olması durumuna obezite deniyor. Tıpkı çok zayıf olmanın adet gecikmesi ya da adet olamama gibi durumlara sebep olduğu gibi fazla kilolu olmak da vücutta hormonal değişikliklere sebep olabiliyor. Adet gecikmesinin ya da adet olamamanın sebebinin fazla kilo olduğuna karar verdikten sonra doktorunuz uygun bir beslenme ve spor programı verecektir.
Polikistik over sendromu, üreme çağındaki kadınlarda en yaygın görülen hormonal bozukluklardan biri. Kadınların adet düzenini, hormonlarını, fiziksel özelliklerini ve çocuk sahibi olma ihtimalini (fertilite) etkileyebilen bu hastalık sebebiyle yumurtalıklarda kistler oluşur. Bu da yumurtlamayı (ovülasyon) düzensiz hale getirebilir ya da tamamen durdurabilir. Günümüzde birçok kadının muzdarip olduğu polikistik over sendromunun ne yazık ki net bir çözümü yok. Yaşam biçiminin düzenlenmesi, düzenli spor, doktor tavsiyesiyle kullanılan doğum kontrol ilacı ya da diğer ilaçlar sayesinde adet düzenlenebiliyor. Polikistik over sendromunun en yaygın belirtileri aşağıdaki gibi:
Doğum kontrol hapı kullanmaya başladığınızda ya da bıraktığınızda adet düzeninizde değişiklikler yaşanabilir. Doğum kontrol hapları östrojen ve projestin gibi hormonlar içerir. Bu hormonlar yumurtalıklardaki yumurtaların bırakılmasını önler. Doğum kontrol hapı kullanmayı bıraktıktan sonra adet düzeninin normal haline gelmesi altı ayı bulabiliyor. Doğum kontrol yöntemi olarak vücuda uygulanan/yerleştirilen diğer şeyler (spiral, iğne vb.) de adetin gecikmesine sebep olabiliyor.
Diyabet ve çölyak gibi kronik hastalıklar adet düzenini etkileyebiliyor. Kan şekerindeki değişiklikler hormonal değişikliklere sebep oluyor. Nadiren görülse de, diyabetin gerektiği şekilde kontrol edilmemesi adetin düzensizleşmesine sebep olabiliyor.
Çölyak hastalığı, ince bağırsağa zarar veren türde bir iltihaba sebep olabiliyor. Bu durum vücudun gerekli besleyici maddeleri emmesini önlediği için adetin gecikmesine sebep olabiliyor.
Tiroid yetersizliği ya da tiroid aşırılığı gibi tiroidle alakalı sorunlar da adet düzenini etkileyebiliyor. Tiroid, vücudun normal süreçlerini düzenlemeye yardımcı hormonlar üretiyor. Eğer tiroid dengesi bozulursa adet düzeni de bozulabiliyor. Eğer adet gecikmesi sorunu yaşıyorsanız ve sorunun tiroidden kaynaklanıyor olabileceğini düşünüyorsanız muhakkak bir endokrinolog ile görüşün ve kan testi yaptırın. Çünkü polikistik over sendromunun aksine tiroid hastalıkları için etkili tedavi yöntemleri var.
Evet sağlık için günlük rutine egzersizi mutlaka dahil etmek gerek ancak biliyorsunuz ki her şeyin fazlası zarar. Egzersizin de öyle. Çünkü aşırı egzersiz östrojen seviyesinin düşmesine sebep olabiliyor. Östrojen de kadın üreme sistemini düzenleyen hormon olduğu için düşük östrojen seviyeleri adetin gecikmesine ya da durmasına neden olabiliyor. Mesela kadın atletlerin çoğu aşırı antrenman yapmak sebebiyle bazen altı ay ya da daha fazla süreler adet olamayabiliyor.
Gece vardiyasına geçmek ya da başka bir zaman dilimi yaşanan bir yere seyahat etmek de adet gecikmesine sebep olabilir. Frontiers in Endocrinology adlı dergide yayımlanan bir çalışmaya göre, sirkadyen ritimde (önemli hücresel süreçleri düzenleyen biyolojik saatimiz) gerçekleşen değişiklikler adet düzensizliğine sebep olabiliyor.
Bebek sahibi olduktan sonra bir süre adet olamayabilirsiniz. Telaşlanmanıza gerek yok. Emziren kadınlarda adet gecikmesi durumu normal karşılanıyor. Laktasyonel amenore adı verilen bu durum, adet düzenine müdahale ediyor. Birkaç ay sonrasında da adet düzeni eski halini alıyor.
Menopoza girmeye yakın yaşanan döneme perimenopoz adı veriliyor. Genelde 40’lı veya 50’li yaşlarda gözlemlenen bu dönemde kadınlarda adet gecikmesi görülebiliyor. Eğer yaş aralığınız bu civardaysa ve adet gecikmesi yaşıyorsanız sebeplerden birinin bu olabileceğini de göz önünde bulundurabilirsiniz.
Kendi vücudunuzu en iyi siz tanırsınız ancak adet gecikmesi ya da adet olamama gibi durumların sebebini net şekilde teşhis edebilecek olan kişi sadece doktorlardır. Doktorunuza durumu açıkça gösterebilmek için adet zamanlarınızı kayıt altına alın. Bunun için güzel uygulamalar var.
Eğer aşağıdaki belirtileri gösteriyorsanız hemen doktora başvurmakta fayda var:
Kaynak: Healthline, Vital Record, Parents