A­s­t­r­o­f­i­z­i­k­ç­i­,­ ­b­u­ ­y­ı­l­ ­g­ö­k­y­ü­z­ü­n­ü­ ­a­y­d­ı­n­l­a­t­a­c­a­k­,­ ­h­a­y­a­t­t­a­ ­b­i­r­ ­k­e­z­ ­g­ö­r­ü­l­e­n­ ­n­o­v­a­ ­p­a­t­l­a­m­a­s­ı­n­ı­n­ ­a­r­d­ı­n­d­a­k­i­ ­b­i­l­i­m­i­ ­a­ç­ı­k­l­ı­y­o­r­

Bu yıl gözlerinizi gökyüzünde tutmanızın tek nedeni tam güneş tutulması değil. 80 yıldır ilk kez, 3000 ışıkyılı uzaklıktaki bir yıldız sistemi, hayatta bir kez yaşanabilecek bir nova patlaması sayesinde çıplak gözle görülebilecek.

NASA açıkladı Gece gökyüzünde “yeni” bir yıldız yaratacak olan novanın, bugünden eylül ayına kadar gece gökyüzünü aydınlatacağı ve Kuzey Yıldızı kadar parlak olacağı belirtiliyor. Galaksimizde yinelenen beş novadan biri olan bu yıldız, tekrar sönmeden önce bir hafta boyunca görülebilecek.

Northeastern Üniversitesi’nde fizik profesörü olan Jonathan Blazek, bunun hem amatör gökbilimciler hem de astrofizikçiler için heyecan verici bir an olduğunu söylüyor. Blazek, bunun teknik olarak yeni bir yıldız olmadığını, yalnızca insanların daha net görebileceği kadar parlak bir yıldız olduğunu ancak kozmosu yeni bir şekilde görme ve anlama fırsatı sağladığını söylüyor.

Nova tam olarak nedir?

Blazek, “Bu tür olayların geniş bir sınıfı var ve bunlar genellikle iki nesnenin veya bazen ikiden fazla nesnenin birbirine yakın olması özelliğini paylaşıyor ve kütleyi birinden diğerine aktarıyorsunuz” diyor. “Sonunda, genellikle ateşlediği daha sıcak nesne üzerinde yeterli kütle biriktirirsiniz, bu durumda füzyona uğrarsınız ve sonra birdenbire çok hızlı bir enerji salınımı elde edersiniz, böylece nesne çok çok daha parlak hale gelir.”

Söz konusu yıldız sistemi T Coronae Borealis veya T CrB’dir ve bir nova patlaması için mükemmel koşulları yaratan iki yıldız olan bir beyaz cüce ve bir kırmızı dev içerir.

Kırmızı dev, güneşimiz gibi bir yıldızın yakıtı bittiğinde, büyüyüp soğuduğunda, sıcak bir yıldızın beyaz veya sarısı yerine kırmızıya dönmesiyle meydana gelen şeydir. Beyaz cüce, daha da fazla yakıtı bittiğinde kırmızı devin dönüştüğü şeydir: çok kompakt bir yıldız.

Bu iki yıldız birbirinin yörüngesinde döndüğünde, beyaz cüce genişleyen kırmızı devin atmosferini sürekli olarak soyar.

Blazek, “Beyaz cüce çok daha küçük ve çok daha kompakttır, bu nedenle beyaz cücenin üzerinde çoğunlukla hidrojen ve belki biraz helyumdan oluşan küçük bir disk oluşturursunuz” diyor. “Sonunda yeterli miktarda birikiyor ve temel olarak tutuşuyor. Kelimenin tam anlamıyla ateş anlamında yanmıyor; termonükleer yanık ve füzyon reaksiyonuna giren hidrojen var.”

Bu kontrolsüz termonükleer reaksiyona maruz kaldıkça beyaz cüce ısınıyor, büyüyor ve parlaklaşıyor, bu da onu Dünya’da görmemizi kolaylaştırıyor. Tüm bu süreç, bu yıldızların doğal yaşam döngüsünün bir parçasıdır ve bunların neden her 80 yılda bir gerçekleştiğidir. Bunun gibi bir beyaz cüce novaya dönüştükten sonra, gazı kırmızı devden uzaklaştırmaya geri döner ve sonunda başka bir patlama meydana gelmeden önce aynı oranda gaz biriktirir.

Blazek, bu novaların yeniliklerinin dışında, T CrB gibi sistemlerin astrofizikçiler için özellikle ilgi çekici olduğunu, çünkü bunların Tip 1a süpernovalar, hatta kozmosun haritalanmasının ayrılmaz bir parçası olan daha büyük yıldız patlamaları için başlıca adaylar olduklarını söylüyor.

T CrB’nin beyaz cücesi gibi bir yıldız, tekrarlanan novalardan sonra belirli bir kütleye çarptığında ve kendi kütlesini destekleyemediğinde çökmeye başlar ve süpernova olarak bilinen devasa, parlak bir patlamaya dönüşür. Novalar her 80 yılda bir meydana gelir, ancak süpernovalar tek seferlik olaylardır çünkü o kadar güçlüdürler ki sonunda bir yıldızı yok ederler. Blazek, Tip 1a süpernovalarının daha da dikkat çekici olduğunu, çünkü her zaman aynı parlaklığa sahip göründüklerini, bunun da muhtemelen her zaman aynı kütledeki yıldızların başına geldikleri anlamına geldiğini söylüyor.

Blazek, “Bunlar kozmolojik açıdan son derece ilginç çünkü onları gerçekten çok uzakta görebiliyorsunuz ve neredeyse her zaman aynı parlaklıkta oldukları için onları evrenin çok özel sondaları olarak kullanabilirsiniz” diyor. “Temel olarak bir şeyin farklı mesafelerde ne kadar parlak olduğunu haritalandırabilir ve bunu şunu söylemek için kullanabilirsiniz: “Evren farklı mesafelerde nasıl değişiyor?” Aslında karanlık enerjiyi bu şekilde keşfettiler.”

Blazek, bu nedenle NASA gibi kuruluşların ve dünyanın dört bir yanındaki astrofizikçilerin bu novayı izlemek için sayısız teleskopu gökyüzüne doğrultacaklarını söylüyor.

“Süpernovayı kullanarak karanlık enerjiyi keşfettiğimiz aşamadayız, ancak bir sonraki kesinlik düzeyine geçmek istiyorsak, bunların ne olduğunu, aralarında ne kadar değişkenlik olduğunu derinlemesine anlamak için daha iyi bir iş yapmamız gerekiyor. Blazek, “farklı nesneler ve buna benzer şeyler arasında bir şeyler var” diyor.

Geri kalanımıza gelince, gece gökyüzüne bakmak ve gece gökyüzünde yeni bir ışık kaynağı görmek yeterli olacaktır. Şans eseri, hava o kadar parlak ki bu, şehir sakinlerinin yıldızları izleme konusunda avantaja sahip olabileceği birkaç durumdan biri olabilir.

Blazek, “Elbette karanlık bir yere giderseniz daha iyi bir görüş elde edersiniz, ancak karanlık bir yere giderseniz orada pek çok şey göreceksiniz” diyor. “Eğer onu daha kolay bulmak istiyorsanız, aydınlık bir yerde kalın; o zaman yalnızca gerçekten parlak olanı görebilirsiniz, böylece Boston parıltısının arkasında ortaya çıkacaktır.”

Bu hikaye Northeastern Global News’in izniyle yeniden yayınlanmıştır. haberler.kuzeydoğu.edu.