Geleneksel finansal sistemlerin sınırlarını zorlayan ve ekonomide yeni bir çağa göz kıpan kripto paralar son yılların en tartışmalı ve heyecan verici konularından biri haline geldi. Geleneksel paralara alternatif olarak geliştirilen ve blockchain teknolojisiyle desteklenen bu dijital varlıklar, dünya çapında büyük bir ekonomik değişimin ayak sesleri gibi. “Yatırımcılarını batıracak” ya da “ekonomiyi kurtaracak” yorumlarına aldırış etmeden geleneksel bankacılık sistemlerinin de sınırlarını zorlayan kripto paralar, finansal işlemlerin daha hızlı bir şekilde yapılmasına da olanak tanıyor. Bir yandan büyük fırsatlara ve yeniliklere gebe olan kripto paraların riskleri de yok değil. Dalgalanan fiyatları, güvenlik endişeleri ise bu risklerin başında geliyor. Peki sektörü nasıl bir gelecek bekliyor? Uzmanlar kripto paranın geleceği hakkında ne düşünüyor? İşte yanıtlar…
Her geçen gün daha fazla insanın dikkatini çeken ve gündelik hayatımızı dönüştüren kripto varlıklar, finansal dünyanın dengelerini değiştiriyor ve ekonominin geleceğini de şekillendiriyor. Çok değil; bundan 15 yıl önce hayatımızda olmayan coin’ler, bugün artık ekonomi dünyasının vazgeçilmez bir unsuru konumunda. Öyle ki Paribu ve FutureBright Group’un iş birliğinde yapılan “Kripto Para Bilinirlik ve Algı Araştırması 2023”ün sonuçları kripto para ve blockchain sektörüne dair bu düşünceyi destekleyen kapsamlı bilgiler sunuyor.
Araştırmaya göre; kripto paranın bilinirlik oranı her yıl artış gösteriyor. 2023 yılında kripto paradan haberdar olanların oranı yüzde 99 olurken, kripto parayla ilgili herhangi bir işlem yapanların oranı bir önceki yıla göre iki katına çıkarak 25,1 oldu. İşlem yapanların birinci tercihi yüzde 60’lık bir oranla Bitcoin’den yana oldu.
Kripto paranın kullanım amaçlarına yönelik yapılan incelemede ise kripto paradan haberdar olan her 4 kişiden 3’ünün kısa vadeli alım satım işlemleri için tercihlerini coin’lerden yana kullandığı görülüyor. Öte yandan kripto paralar, yüzde 29 ile en çok tercih edilen ikinci yatırım aracı konumunda. Kripto parayı duyanların yüzde 49’u, işlem yapanların ise yüzde 75’ine göre, kripto para güvenilir bir yatırım aracı olarak görüyor.
Binance’in araştırma kolu Binance Research’ün “Türkiye’nin kripto görünümü” başlığıyla yayımladığı Kasım 2023 tarihli rapora göre ise Türkiye, kripto varlık benimsemede en yüksek seviyeye sahip ülkelerden biri. Araştırmaya göre, Türki¬ye nüfusunun 5’te 2’si kripto varlık sahibi. Global işlem hacmi kıyaslamasında ise Türkiye; ABD, Hindistan ve Birleşik Krallık’ın ardından 4. sırada. Raporda ayrıca kripto varlıklar yüzde 21 oranıyla Türk Lirası ile yatırım araçlarının ardından en çok yatırım yapılan varlık sınıflarından biri olarak karşımıza çıkıyor.
Gelin ekonomi ve iş dünyasının önemli temsilcilerinin kripto paralara bakış açısını, bankaların kripto paralar konusundaki yaklaşımını, Türk insanının kripto para tercihlerini bir de uzmanlardan dinleyelim…
Bankalarda dijital varlıklara talep arttı
Garanti BBVA Dijital Varlıklar Genel Müdürü
✓ Blokchain teknolojileri pek çok alanda, özellikle de finans sektöründe çığır açıyor. Blokchain teknolojilerinin en önemli mihenk taşı, Bitcoin’in hayatımıza girişiyle oldu. Bu aynı zamanda Blokchain teknolojilerinin finans alanına diğer alanlardan daha hızlı girişini sağladı. Bunun sonucunda da kripto paralar yatırım bankacılığında da kendisine ciddi bir yer edinmeye başladı. Finansal kurumlar başta olmak üzere kimi şirketler kripto paraları aynı zamanda bir ödeme aracı olarak görmeye ve sistemlerine entegre etmeye başladı. Ayrıca kimi ülkelerde kripto paralarla ilgili regülasyonlar güncellenirken, kimilerinde de yeni düzenlemeler yapılıyor. Türkiye’de de bu yönde çalışmalar sürüyor. Bu gelişmeler de kripto para piyasasının daha fazla kabullenilmesine ve düzenlenme yolunda ilerlemesine katkıda bulunuyor.
✓ Son dönemlerde müşterilerimizin dijital varlıklara yönelik taleplerinin arttığını görüyoruz. Bu taleplere cevap vermek için de kısa bir süre önce Garanti BBVA Dijital Varlıklar şirketimizi kurduk ve Kripto Birikim Cüzdanı hizmetimizi müşterilerimize sunduk. İlk etapta, Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH), USD Coin (USDC) için hizmet verirken, ilerleyen dönemlerde varlık çeşitliliğimizi artırarak ve hizmet alt yapımızı daha da geliştirerek büyümeye devam edeceğiz.
✓ BTC ve ETH’nin her dönemin popüler olan coin’leri olduğunu görüyoruz. Ayrıca, yapay zekâ temalı coin’lere de ilgi olduğunu görüyoruz. Yapay zekâ temalı coin’lerin Amerika’daki yapay zekâ rüzgarını arkasına aldığını da söyleyebiliriz.
Servet transferlerine de çöküşlere de hazır olun
Ekonomi Gazetesi Yayın Kurulu Başkanı
✓ Dünya, enflasyonla faiz arasına sıkışan finansal alanda, kriptoları yeniden devreye aldı. Kriptolara hücum yerine, risk iştahında artış söz konusu. Bu alana meyledenler, geleneksel enstrümanların getiri mırıldanmasından bıkmış durumda… “Bir koyup çok alma” anlayışı, sadece bireylerde değil, merkez bankalarında da genel bir tutum haline gelmeye başladı.
✓ Kripto paralar henüz oturmadı. Teknolojisi basitçe anlatılacak türden değil. Zaten insanlar genelde bir bakıma loto kuponu gibi bakıyor kriptolara… Ekonominin geleceğinde elbette ona da yer verilecektir fakat ona ekonomilerin kurtuluşu diye bakmak büyük hata olur. Olsa olsa finansal Ar-Ge gibi algılayıp, regülasyonları, riskleri, krizleri, çöküşleri ardından bir noktada piyasada kendine yer açan bir alternatif halini alır. Fakat çok büyük servet transferlerine, hayal kırıklığı ve çöküşlere de hazır olun.
✓ Şu anda tüm piyasa, ağırlıklı olarak kafile başı olan Bitcoin’i gözetliyor. Ancak herkesin öyküsü haline geldiği anda zaten o coin’den fazla bir şey beklememeli. Gündemin odağına gelmişse zaten bir sonraki öyküyü biliyoruz; bu defa rekor inişlere hazır olun. Ethereum ve diğerlerine gelince… Açıkçası ben bunu Las Vegas’taki casino çeşitliliğine benzetiyorum. Her birindeki makineleri birer coin gibi düşünürseniz, bir ikisinden çıkan “cash out” sesine kanıp insanların aklı çelişiyor.
✓ Bizdeki popüler kriptolara gelince… “Veliefendi’ye gidip, son ayakta belki bir tüyo alırım da altılı ganyan kuponuma yatırdığım parayı geri alırım” duygusu benim içime doğan öyküdür. Her biri bana göre henüz Çiftlik Bank ilan edilmemiş, altı boş öyküler yığınıdır.
Hikayesi olan Coin’ler hak ettiği yere gelecek
Kripto Para Uzmanı
✓ Kripto para piyasasında çok yol kat edildi. Blockchain teknolojisinin ve kripto para piyasasının geldiği noktaya peşinden geleneksel finansı da sürüklediğini görüyoruz. Bilinirlik ve talep arttıkça geleneksel finans da anlayışını ve rotasını değiştirmek ve dönüştürmek zorunda kaldı. Özellikle anlık transferler, düşük komisyon, gizlilik ve aynı zamanda şeffaflığın da bir arada olabileceği bir sistem anlayışı gündemde.
✓ Regülasyon eksikliğinden kaynaklanan istenmeyen durumların yaşanması dışında, piyasa dinamiklerinin hayatımızı değiştirecek ölçüde yeniliklere gebe olduğunu söylemem mümkün. Akıllı kontratlar, metaverse, NFT’ler, yeni nesil finansal modeller ve blockchain teknolojisinin ticaretle buluşması hayatımızın sonraki aşamasında hem yatırımcıya hem iş insanlarına hem de ülkelere katma değer yaratacak. Yeni ekonomik modellerin üretilmesi, var olan sistemdeki sıkıntılı süreçleri elimine edebilir.
✓ Hikayesi olan ve gerçekten bir amaç için üretilmiş kripto para birimlerinin zaman içerisinde hak ettikleri noktaya gelebileceğini ve ayakta kalabileceğini düşünüyorum. Ancak, sadece yatırımcının parasını almak için süslenerek üretilmiş tüm kripto para birimlerine karşıyım. Bu tür kriptolar hem yatırımcıya hem de ekosisteme zarar veriyor.
✓ Türkiye’deki yatırımcı kripto para yatırımlarında oldukça cömert davranıyor. Piyasada yaşanan gelişmeleri yakından izliyor ve dönemsel olarak tercihlerini değiştiriyor. Altında yatan en önemli sebep ise dolara endeksli bu kripto para biriminin borsalarda 7/24 alınıp satılabilmesi.
Hem yenilikçi hem tartışmalı
Dünya Gazetesi Finans Editörü
✓ Kripto paralar, finansal teknolojinin en yenilikçi ve tartışmalı unsurlarından biri olarak karşımıza çıkıyor. Bazıları için kripto paralar, merkezi olmayan bir geleceğin ve finansal özgürlüğün simgesiyken; diğerlerine göre yüksek volatilite ve düzenleyici belirsizlikler nedeniyle riskli yatırım araçları. Kripto paraların, geleneksel finans sistemine alternatif olarak sunduğu avantajlar kadar, yatırımcıları bekleyen riskler de mevcut. Bu nedenle, kripto paralara yaklaşım kişisel risk toleransı, piyasa bilgisi ve uzun vadeli yatırım hedefleri doğrultusunda şekillenmeli.
✓ Kripto paraların merkeziyetsiz yapısı, hiçbir hükümet veya kurum tarafından kontrol edilemez olmaları ve bu yüzden sansüre ve manipülasyona daha dirençli olmaları önemli bir avantaj olarak ön plana çıkıyor. Ayrıca blockchain teknolojisi, kripto para işlemlerini son derece güvenli hale getiriyor. Hem hız hem güvenliği sağlayan bu teknoloji geleneksel finans sektörünü dönüşmeye mecbur bırakan bir özellik gibi görünüyor. Kripto paraların dezavantajları arasında da piyasalarının oldukça değişken ve yüksek volatil yapısı olmaları söylenebilir. Ayrıca birçok ülkede kripto para birimlerinin yasal durumu hala belirsizliğini koruyor.
✓ Türkiye’de kripto para birimleri hem yatırım hem de ödeme aracı olarak büyük ilgi görüyor. Bitcoin, Türk yatırımcılar arasında dijital altın olarak kabul ediliyor ve birçok kişi tarafından uzun vadeli bir yatırım aracı olarak görülüyor. Ethereum’un ağında geliştirilen coin’ler ve projeler de Türk kripto para kullanıcıları arasında ilgi görüyor. Ripple, özellikle bankalar ve finans kuruluşları ile olan iş birlikleri sayesinde Türkiye’de dikkat çeken bir diğer kripto para birimi. Cardano ve Dogecoin gibi kripto paralar da Türk kullanıcılar arasında popüler.
Kriptolar heyecan verici oyuncaklar
Boğaziçi Üniversitesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi
✓ Kripto varlıklara para demek oldukça güç, çünkü değerleri, para işlevi görmek için fazla oynak. Kripto varlıklar olsa olsa bir yatırım aracı olabilir. Üstelik yatırım aracı olarak da arkalarında dayandıkları bir şey yok. En iyimser yorumla altına benziyorlar. Altın da fazla somut bir işe yaramıyor, ama herkes değerli bulduğu için değerli. Kripto varlıkların sadece ve sadece yatırımcılar değerli bulduğu sürece değerleri olacak. Tek başına ele aldığımızda, kripto varlıklar risk iştahı çok yüksek olan; ayrıca gelir düzeyi de aşırı riskin ters tarafını kaldırmaya müsait olan kişiler için heyecan verici oyuncaklar olarak duruyor. Bu özellikleri haiz değilseniz ve kripto varlıklara her şeyinizi koyup kaybederseniz, hissiyatınız kumar oynayıp kaybetmiş olmaktan farksız olacaktır.
✓ Kripto varlıklarla ilgili ilginç nokta, nasıl bu kadar çok ilgi gördükleri. Onu da 1980 sonrası içine girdiğimiz ve iyi yönetilememiş olan küreselleşme sürecinin, özellikle de bu süreçte finansal piyasaların tümden ipten kazıktan kurtulmasının sonucu yaşanan krizlere bağlamak mümkün. Bitcoin’in ortaya çıkışı tüm dünyayı sarsan 2008 iktisadi krizi esnasında. Derin kriz dönemlerinde gizemli şeylere ilgi hep artmıştır. Kripto varlıkların da böyle gizemli bir tarafı var, ilgi çeken. Üstelik bilişim teknolojisindeki olağanüstü gelişmelerle birleşmiş, tekno-gizemli diyebileceğimiz, özel bir albenisi olan bir gizem durumu bu.
✓ Özetle, kripto varlıkların ekonominin geleceği ve kurtuluşu olabilecek bir yönü olduğunu düşünmüyorum. Spekülatif, kamu otoriteleri tarafından kontrol edilmediği sürece saadet zincirini andıran tarafları olmaya çok müsait. Gelişmeler gösteriyor ki kripto varlıkların geleceği, geleneksel yatırım araçlarına ne kadar benzer hale geleceklerine bağlı olacak.
Bitcoin hala sektör lideri
Stablex CEO’su
✓ Bitcoin, ilk kripto para olması sebebiyle sektörüne liderlik etme görevini sürdürüyor. Ethereum ise, kripto para piyasalarında işlem gören varlıkların önemli bir bölümüne ev sahipliği yapan sanal makine görevinde. Ayrıca, Bitcoin ve Ethereum’un, kripto varlık market değerlemesine göre ilk iki sırada yer alması kullanıcılar tarafından daha çok tercih edildiği izlenimi de uyandırıyor. Bununla birlikte merkezi ve merkezi olmayan kripto varlık alım satım platformlarında işlem gören kripto varlıkların sayısı 13 bini aştı.
✓ Kripto varlık üretmek, piyasaya çıkartmak kolay olsa da bu varlıklar arasından gerçek dünyada kullanıma yönelik projelerin sayısının çok daha az olduğunu gözlemliyoruz. Yakın dönemin en çok konuşulan kripto varlıkları ise yapay zekâ odaklı projeler ve “Meme Token” adı verilen şaka veya eğlence amacıyla üretilmiş kripto varlıklar olarak öne çıkıyor.
✓ Türkiye, küresel kripto para piyasalarında oldukça önemli bir yere sahip ülkeler arasında yer alıyor. Türkiye’de en çok tercih edilen kripto varlıklar arasında Bitcoin öne çıkıyor. Kullanıcıların Ethereum, Tether ve Avalanche’a da yoğun ilgi gösterdiklerini söyleyebiliriz.
Türkiye’de dijital bankacılık kullanım oranları yüzde 80’i aştı!