Korkmayan için uçak yolculuğu çok zevklidir. Bulutların üzerinde olma hissi. Minicik pencereden gördüğün, uçsuz bucaksız maviliğin verdiği dinginlik... Ancak son yıllarda sıklığı artan türbülanslar bu huzuru kaçıracak boyutlara ulaştı. 21 Mayıs’ta Singapur Havayolları’na ait uçak şiddetli türbülansa yakalandı, 5 saniyeden daha kısa bir sürede 45 metre irtifa kaybetti ve sonucunda bir kişi yaşamını yitirirken onlarca kişi de yaralandı. Birkaç gün sonra Doha-Dublin seferini yapan Katar Havayolları’na ait yolcu uçağı, Türkiye hava sahası üzerinde türbülansa girdi ve uçaktaki 12 kişi yaralandı. Geçen hafta da Türk Hava Yolları uçağı İstanbul-İzmir seferinde türbülansa yakalandı, bir kabin memuru yaralandı. Peki, türbülans nedir, nasıl tespit edilir ve türbülans sırasında yolcular kendilerini nasıl koruyabilir? Bu soruları Türk Hava Kurumu yetkililerine ve kariyerine eğitmen olarak devam eden emekli kaptan pilot M. Bülent Aksum’a yönelttik.
Türbülans nedir?
Havada geçirilen sarsıntılardır. Uçakların ani bir biçimde irtifa kaybetmesine sebep olabilir. (M. Bülent Aksum)
En tehlikeli tipi hangisidir?
Açık hava türbülansıdır. Bu tipteki türbülansların temel sebebi; çok yüksek seviyelerde olan ve tüm dünyayı saran ‘jetstream’ adlı çok hızlı hava akımları. En tehlikeli türbülans türü zira uçaktaki hava durumu radarı tarafından tespit edilemez. Öncesinde gökyüzü tamamen açık olabilir. Nedeni birbirine yakın iki büyük hava kütlesinin farklı hızda hareket etmesine yol açan ‘rüzgâr makası’. Hız farkı büyükse atmosfer bu gerilimi kaldıramıyor ve denizde görülen hareketliliğe benzer ‘çalkantılara’ dönüşüyor. (THK)
Son yıllarda arttı mı?
İngiltere merkezli Reading Üniversitesi’nden atmosfer bilimi profesörü Paul Williams ‘iklim değişikliği nedeniyle türbülansın arttığına dair güçlü kanıtlar’ olduğunu belirtiyor. Profesör Williams’ın araştırma ekibinin son tahminleri, küresel koşulların beklendiği gibi devam etmesi durumunda, jet akımlarındaki şiddetli türbülansın önümüzdeki on yıllarda iki veya üç katına çıkabileceğine işaret ediyor. (THK)
Önceden tespit edilemiyor mu?
Pilotlarımız bu konuda eğitimli. Radarları kullanarak tehlikeli bulutlara girmez, etrafından dolanırlar. Ancak açık hava türbülanslarının tespit edilmeleri güç. Hava bulutsuz ve tertemiz olabilir. (M. Bülent Aksum)
Uydular türbülansları tespit edemiyor ancak jet akımının şeklini ve yapısını görüp analiz etmeye imkân tanıyor. Pilotlar, çeşitli teknolojik araçlar ve deneyimleri sayesinde türbülanstan kaçınmak için ellerinden geleni yapsa da hava koşullarının dinamik ve öngörülemez doğası nedeniyle her zaman tamamen kaçınmak mümkün olmayabiliyor. (THK)
Sarsıntı sırasında yolcular can güvenliğini nasıl sağlamalı?
Her durumda emniyet kemeri takmak, bagajları uçuş boyunca emniyetli bölmelerde bulundurmak önemli. Şiddetli türbülans sırasında, uçuş görevlilerinin yemek arabalarını emniyete almaları, sıcak sıvıları arabalara veya zemine koymaları ve en yakın koltuğa veya yere oturmaları gerekiyor. (THK)
Yolcular uçuş sırasında mecbur olmadıkça yerinden kalkıp dolaşmasın. Bir ihtiyaçları olduğunda hostesten yardım istesin. Kemerleri de bağlı olsun. Kemer gevşek olmamalı ve vücutla temas etmeli. Gevşek kemer sarsıntılar sırasında
kalça kırıklarına neden olabilir. (M. Bülent Aksum)
NERESİ GÜVENLİ?
Uçağın ortasında, kanat açıklığının yakınında koltuk seçin. Uçağın kütle merkezine yakın olmak rüzgâr, kaldırma ve sürüklenme gibi güçlerden etkilenme olasılığını azaltıyor.