İkinci el iş jeti pazarında büyük bir dengesizlik yaşanıyor. Fabrikaların zamanında ve istenen sayıda iş jeti teslim edememeleri alıcıları ikinci el uçaklara yöneltti. İkinci el uçak pazarında önce fiyatlar arttı ama sonra bir dalgalanma dönemine girildi. Şimdilerde ise fiyatlar aşağı gelmeye başladı. Ancak ikinci elde satıştaki uçakların çoğu sorunlu. Alıcıların iyi araştırması ve doğru ekspertiz raporu hazırlayan ciddi kuruluşlarla çalışması gerekiyor. Yoksa alınan uçağın son sahibi olmak dışında bitmez tükenmez sorunlarla boğuşmak durumunda kalınabilir.
DÜŞÜŞ SERT OLDU
İş jetlerinde ikinci el piyasasının dengelenmesi bekleniyordu ama kimse bu kadar sert düşüş tahmin etmiyordu. Özellikle 15-35 milyon dolar arasında satılan ikinci el iş jetlerinin fiyatlarındaki düşüşler beklenenden de sert oldu. Ancak pazarın hızlı büyümesi nedeniyle taleplerde azalma görülmedi. Fiyatları 6-10 milyon dolar aralığındaki kullanılmış ve 2018 civarı imal edilmiş uçaklar iyi pazarlıklarla çok daha ucuza alınabiliyor.
Talep artışı devam edince de ikinci elde iyi uçak kalmadı. İyi uçaktan kasıt; imalat yılı yakın geçmiş, uçuş saati düşük, indi-kalktı sayısı menzili ile doğru orantılı uçaklar. Bunlar pazarda azaldı. Yeni uçak bulamayanların ikinci ele hücum etmesi sonucu kısa sürede ikinci el uçakların iyileri hemen satıldı. Geri kalanlar için fiyatlar düşmesine rağmen pazar henüz yeterli canlılığa ulaşamadı.
Pazardaki son fiyatlar nasıl mı? İşte 2014-2018 yılları arasında imal edilmiş, şimdilerde ikinci hatta üçüncü dördünce el olarak satışa çıkan uçakların fiyatlarından örnekler...
-Falcon 7X: 2018 yılında 51 milyon dolar olan uçağın 2010 modeli bugün 16-19 milyon dolar cıvarında.
-Falcon 2000LXS: 2018’de 33 milyon dolar olan uçağın 2015 modeli 17-20 milyon dolar.
-G550: 2018’de 60 milyon dolar liste fiyatı olan uçağın 2010 modeli 14-17 milyon dolar ve biraz üzerinde alıcı buluyor.
-G450: 2018’de 44 milyon dolar olmasına karşın uçağın 2010 modeli 11-13 milyon dolar civarında satılıyor. Bu uçak ve 550 modelinin imalatı artık durdu.
-CL 300: 2018’de 25 milyon dolar liste fiyatı vardı. 2010 modeli 9-10 milyon dolar civarı.
-CL 605: 2018’de 32 milyon dolar liste fiyatı vardı. 2010 modeli 9-11 milyon dolar aralığında satılıyor.
-GL 6000: 2018’de 64 milyon dolar liste fiyatı vardı. 2014 modeli 18-20 milyon dolar fiyatla alıcı buluyor.
-Embraer Legacy: Piyasaya çıktığında liste fiyatı 44 milyon dolar olan bu uçağın 650E 2018 imalatı, 10-15 milyon dolar.
-2002 Beechjet 400A: 1 milyon 600 bin dolar.
-2003 Hawker 800XP: 1 milyon dolar.
-1999 Gulfstream V: 9 milyon dolar.
-2010 G 450: 13 milyon dolar.
CESSNA’NA YÜZDE 10 DÜŞÜŞ
Pazarın güçlü imalatçılarından Cessna iş jetlerinin 2018 yılı imalatlarından başlayarak tüm modellerinde yüzde 10 düşüş var. Ancak pazarda çok tutunan bu uçak, turboprop modellerinde hâlâ satış rekoru kırıyor. İtalyan Piaggo Avanti 180 tipi ters motorlu uçakların eski modellerinde ciddi bir fiyat düşüşü yok. Az imal edilen, fiyatı ucuz olan ve güvenilirliği kanıtlanmış bu uçaklar fiyat düşüşünden fazla etkilenmedi.
İş Jeti pazarının beş ayaklı gücü var; Dassault, Gulfstream, Bombardier, Embraer ve Cessna farklı uçaklar imal ediyorlar. Yolcu kapasiteleri, menzil farklılıkları, sürat ve en önemlisi kabin genişliğindeki rekabet özellikle yeni modellerde öne çıkıyor.
TÜRKİYE’DE 120 İŞ JETİ VAR
-Türkiye’de toplam iş jeti sayısı 120 civarında. Bu uçakların büyük kısmı Türk bayraklı. Ancak son zamanlarda havalimanlarında ‘Rus Oligark’ların yabancı bayraklı uçakları sıklıkla görülüyor. Bir de sahipleri Türk iş insanı ya da Türk şirketi olan yabancı bayraklı çok sayıda iş jeti olmaya başladı. Bu uçakların da büyük kısmı T7 San Marino ya da Malta bayraklı olarak çalışıyor.
GE AEROSPACE KARTAL’DA YENİ ÜSSÜNÜ AÇTI
-GE Aerospace, Türkiye’nin ekonomik gelişimini ve havacılık sektörünün büyümesini destekleyen, 50 yılı aşkın köklü varlığının temelleri üzerine inşa edilen Türkiye Teknoloji Merkezi’nin (TTC) yeni yerleşkesini İstanbul Kartal’da açtı. Yaklaşık 400 mühendis ve teknisyenin çalıştığı GE Aerospace’in yeni yerleşkesi, şirketin Türkiye’de var olan mühendislik, inovasyon, araştırma ve üretim kabiliyetlerini güçlendirecek.
Ticari ve askeri uçaklar için jet motorları, bileşenleri ve sistemleri tedariğinde dünya lideri olan GE Aerospace’in Kartal İstanbul’daki yeni yerleşkesinin açılışı, 2 Nisan 2024’te havacılık odaklı bağımsız bir şirket olarak faaliyete geçmesinden iki ay sonra gerçekleşti. Açılışta Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, “Dünyada uçak motoru üreten ve her türlü uçak motoru parçasını test edebilen altyapıya sahip sayılı ülkeler arasında yer alıyoruz. Havacılık ve uzay sanayimizin küresel oyuncularıyla işbirliği içerisinde inşa ettiğimiz bu altyapının önemli oyuncularından biri GE Aerospace’tir. Uçak motoru geliştirme ve üretme çalışmalarımızda önemli bir paydaş olan GE Aerospace, ülkemizin nitelikli insan kaynağına, katma değerli üretim ve teknoloji geliştirme vizyonuna inanarak son yıllarda Türkiye’deki operasyonlarını ölçeklendirdi. Dünyanın önde gelen firmalarının yenilikçi Ar-Ge çalışmalarını ülkemizde gerçekleştirmesi için hayata geçirdiğimiz TÜBİTAK Öncül Ar-Ge laboratuvarları Destek Programı’mızdan yararlandı. TÜBİTAK MARTEK bünyesinde yer alan Katmanlı İmalat Teknolojileri Araştırma Laboratuvarıyla, GE Aerospace’in katmanlı imalat parça ve sistemlerinin tasarım ve üretimi konusunda bilgi birikimini nitelikli insan kaynağımızla bir araya getirerek yeni teknolojilerin ve ürünlerin geliştirilmesini destekliyoruz” dedi.
GE Aerospace’in Türkiye’deki çalışmaları kapsamında, TTC’nin yanı sıra, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TUSAŞ) ile 40 yıllık ortaklığa sahip olduğu TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. (TEI) Ortak Girişimi de bulunuyor. TEI, GE Aerospace ve ortakları (CFM International motorları) için CFM LEAP, GEnx ve GE9X motorlarına üretilen türbinler ve kompresörler de dâhil olmak üzere yüzlerce motor bileşeni üretimi ve CFM RISE (Sürdürülebilir Motorlar için Devrimci Yenilik) programı için prototip oluşturmada GE Aerospace’in küresel tedarik zincirine katkıda bulunuyor.