Dünyanın gözü önünde haftalardır katliam yaşanıyor. Protestolar karşısında zaman zaman sözde uyarılarda bulunan ABD, bir eliyle gözlerini kapatarak katliama seyirci kaldı. Sonra da bir anda sanki göz yuman kendisi değilmiş gibi üç aşamalı ateşkes planını açıkladı. İki tarafın da bu planı kabul etmesini istedi. Üstelik Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde Rusya’nın verdiği çekimser oyu saymazsak, 14 kabul oyu çıkmasını da sağladı. HAMAS’ın bu plana yanıtı uluslararası basına yansıdı. Örgütün üst düzey bir yetkilisi BBC’ye yaptığı açıklamada, İsrail’in kalıcı ateşkese bağlılığını talep ettiklerini yineledi. HAMAS açıklamasında müttefikleri Filistin İslami Cihad Hareketi ile bir anlaşmaya varmak için hazır olduklarını belirtti.
AMERİKAN PLANININ AYRINTILARI VE HAMAS’IN ÇEKİNCELERİ
Teklifin rehine ve mahkûmların karşılıklı serbest bırakılması, Gazze’nin yeniden inşası gibi başlıkları kapsadığı kamuoyuna yansıdı. Gelelim ayrıntılara:
- Tarafların kabul etmesi durumunda ilk etapta 42 günlük sürede HAMAS’ın canlı ya da ölü sivil rehineleri vermesi, İsrail’in de Filistinli mahkûmları bırakmasını kapsıyor. Bu süreçte ateşkes olacak.
- İkinci aşamada HAMAS elinde bulunan rehine askerleri bırakacak. İsrail ise yine mahkûmları bırakacak. Bu süreçte de çatışma olmayacak.
HAMAS’IN SORULARI
Muğlak ifadeler nedeniyle HAMAS açısından ortaya çıkan soru ve tespitler şöyle:
- Hiçbir yerde İsrail’in tüm rehineleri aldıktan sonra savaşa yeniden başlamayacağı gibi bir garanti yer almıyor.
- Takas meselesi de HAMAS açısından muğlak. İsrail’in HAMAS’ın elindeki rehineler karşılığında kaç kişiyi serbest bırakacağı ve bırakacağı kişilerin nitelikleri bilinmiyor. Sürekli sivilleri gözaltına alan İsrail, örneğin iki gün önce aldıklarını mı bırakacak? Yani bir nevi oyun mu oynayacak yoksa gerçekten yıllardır hapishanelerde tuttuklarını mı serbest bırakacak? Bir diğer soru ise HAMAS açısından önemli olan siyasi mahkûmlar ne olacak? Örneğin El Fetih Lideri Mervan Barguti bu kişiler arasında yer alacak mı?
ANKARA SÜREÇTE DEVREYE GİRDİ
Süreçte ABD ve Türkiye arasında çeşitli seviyelerde görüşmeler yapıldı. Bu görüşmelerde ABD, Türkiye’den HAMAS’a teklifi kabul etmesi için telkinde bulunmasını istedi. HAMAS ile de görüşen Ankara, Amerika’ya şu soruyu sordu:
- İsrail’in katliama geri başlamayacağı, yeniden saldırmayacağı garantisini kim verecek?
Amerikalılar “Söz veriyoruz” yanıtını verdiler. Türkiye sözlü taahhüdü İsrail’in ihlal edebileceği endişesini, bu ihlali daha önce de yaptığını hatırlatarak dile getirdi. Bu nedenle de taahhüdün yazılı verilmesi gerektiğini söyledi.
- Ankara, HAMAS ile yaptığı görüşmelerde de “Ret yanıtı verilmesin, bunun yerine metinde eksik ve muğlak görülen bölümlerin değiştirilmesi için önerilerde bulunmasını” tavsiye etti.
ATEŞKES SAĞLANIR MI
HAMAS’ın temel beklentisi kısacası kalıcı ateşkes ve iki devletli çözümün hayata geçirilmesi. İsrail hükümetinden peş peşe istifa haberleri gelirken, sürecin nasıl yürüyeceği merak konusu. Ancak müzakerelerde sorunlar çözülür ve ateşkes sağlanırsa, Amerika’nın teklifine göre İsrail’in Gazze’den çekilmesi gerekiyor.
GAZZE’Yİ KİM YÖNETECEK
- Teklife göre İsrail çekilecek ama Gazze’nin kontrolünü HAMAS’a bırakmayacak.
- Amerikalılar görüşmede Gazze’nin kontrolünü Mahmud Abbas’a bırakmak istediklerini söyledi. Ancak bunun işlemeyeceği de aktörler tarafından biliniyor.
HAMAS’IN TEKNOKRATLAR HÜKÜMET ÖNERİSİ
Kapalı kapılar ardında yapılan müzakerelerde HAMAS önemli önerilerde bulundu. Şöyle özetleyebiliriz:
- Gazze’de HAMAS ve EL Fetih olmasın. İkisinin üyeleri dışında teknokratlardan oluşan bir hükümet oluşturulsun.
- Filistin Kurtuluş Örgütü’ne katılmayı kabul eden HAMAS, bir buçuk yıl sonra da seçimlerin yapılmasını teklif etti.
- Filistin Devleti’nin kurulmasıyla Kassam Tugayları’nın silah bırakması ve devletin resmi ordusuna katılması da önerilerinin arasında bulunuyor.
BİTİRİRKEN...
Tüm bu öneriler kabul edilir mi? İsrail hükümeti sallanırken, ABD’nin sözde barış ya da ateşkes arayışlarından olumlu sonuç çıkar mı? Ya da ABD samimi mi? Bu soruların yanıtları şimdilik belirsiz. Meselenin uzayabileceği yorumlarını yapanlar var. Eğer Gazze’de ateşkes sağlanır, ateşkesin devamı ve Gazze’nin yeniden inşası için uluslararası bir güç oluşturulursa, Türkiye’nin de bu güç içinde yer almayı değerlendirmeye aldığını ve sıcak baktığını söyleyebiliriz.