Dünya üzerinde yürüyen son mamutlar, Sibirya kıyılarındaki ücra bir adada mahsur kalmalarına rağmen, yüzlerce nesilden sonra akraba evliliğine yenik düşmediler. Bu, araştırmanın bulgusu yayınlanan bugün Hücre Popülasyondaki genetik çeşitliliğin hortumluların kitlesel yok oluşunda nasıl bir rol oynamış olabileceğini anlamak için 21 yünlü mamut genomunu sorguladı.
Florida Ailesi, Uzay Çöpünün Zarar Verdiği Ev İçin NASA’yı Mahkemeye Verdi
Yünlü mamutlar (Mammuthus primigenius) soğuğa adapte olmuş ve meşhur bir şekilde tüylü kıllarla kaplı büyük bir fil kuzeniydi. Son mamutlar, yaklaşık 10.000 yıl önce deniz seviyeleri yükseldiğinde anakara Asya’dan kopan Sibirya’nın kuzeyindeki bir kara parçası olan Wrangel Adası’nda varlığını sürdürdü. Wrangel Adası mamutları o kadar yakın bir zamanda yok oldular ki gezegeni, MÖ 2560 civarında Mısır’da inşa edilen Giza’daki Büyük Piramit ile paylaştılar. Ancak soylarının tükenmesinin koşulları gizemle örtülüdür; yeni çalışma hayvanların yok olmasının nedenini tam olarak belirtmese de, genetik çeşitliliğin azalmasının temel neden olmadığını buldu.
Stockholm’deki Paleogenetik Merkezi’nde genetikçi ve çalışmanın baş yazarı olan Marianne Dehasque, Gizmodo’ya gönderdiği bir e-postada, “Bir popülasyondaki genetik çeşitlilik, çevresel değişikliklere karşı dayanıklılık için çok önemlidir,” dedi. Dehasque, “Çok kısa ve ani bir şeyin son mamut popülasyonunun yok olmasına neden olmuş olabileceğini düşünüyoruz,” diye ekledi, ancak “mamutun yok oluşuna daha yakın bir genoma sahip olana kadar, tam olarak ne olduğu konusunda spekülasyonlar devam ediyor.”
Ekip, yaşları yaklaşık 52.300 yıl öncesinden yalnızca 4.333 yıl öncesine, türün yok olmasından kısa bir süre öncesine kadar değişen 21 yüksek kapsamlı mamut genomunu analiz etti. Bu genomların 14’ü Wrangel Adası’ndaki bireylerden, yedisi ise adanın anakaradan ayrılmasından önce yaşamış Sibirya popülasyonlarındandı. Popülasyonların kökenlerine ilişkin potansiyel senaryoların yanı sıra nesiller boyunca nasıl büyüyüp küçüldüğünü anlamak için Wrangel Adası mamut popülasyonunun simülasyonlarını gerçekleştirdiler. Araştırmacılar, en olası senaryonun, Wrangel Adası popülasyonunun sadece sekiz bireyle başladığı, az ya da çok birkaç kişi olduğu sonucuna vardı. Bu neredeyse yok olma olayının ardından, Wrangel Adası mamutları sonraki 20 nesil boyunca hızla birkaç yüz bireye ulaştı ve hayvanların Dünya’dan fiilen kaybolmasından önce 6.000 yıl daha varlıklarını sürdürdüler.
Love Dalén, “Genomik verilerde, tek tek mamutların darboğazdan sonra binlerce yıl boyunca zararlı mutasyonlardan etkilendiğini de görebiliyoruz, ancak bu sözde akrabalı yetiştirme depresyonu, popülasyonun kademeli olarak yok olmaya doğru azalmasına neden olacak kadar şiddetli değildi” dedi. Aynı zamanda Paleogenetik Merkezi’nde evrimsel genetikçi olan ve makalenin ortak yazarı olan Gizmodo’ya bir e-posta gönderdi. “Genel olarak, bu sonuçlar, genetik sorunların yok oluşa neden olduğu yönündeki daha önceki hipotezleri çürütüyor ve bunun yerine, yaklaşık 4000 yıl önce yok oluşun nedeni olarak çevredeki hızlı bir değişimin, örneğin bir hastalık, iklimsel bozulma veya kontrol edilemeyen yangına işaret ediyor.” Bir hastalık salgını ya da orman yangını olmasaydı mamutların bugün hala gezegenimizde dolaşacağını düşünmek gerçeküstü, ancak son makalede öne sürülen olasılık da bu.
Dalén, çoğu canlının istikrarlı bir popülasyonu korumak için ihtiyaç duyulandan daha fazla yavru doğurduğunu, ancak çeşitli faktörlerin popülasyon boyutunu azaltabileceğini ve akraba evliliği depresyonlarına ve genetik sürüklenmeye neden olabileceğini belirtti. Bireysel mamutlar bu akraba evliliğinin olumsuz etkilerini deneyimlemiş olsa da, popülasyon bir bütün olarak zararlı etkilerin üstesinden gelebildi. Makaleye göre, Wrangel Adası popülasyonları genetiğinden en zararlı mutasyonları temizleme belirtileri gösterdi, ancak hayvanların nesli tükenene kadar hafif zararlı mutasyonları biriktirmeye devam etti.
Genetik bilgilerinin yanı sıra, mamut dişleri tarih öncesi hortumlular ve yedikleri yiyeceklerden savaştıkları diğer mamutlara kadar yaşam biçimleri hakkında bilgi hazinelerini saklar. Bu yılın başlarında bir ekip 14.000 yıllık bir mamutun hareketlerini izledi dişindeki izotoplara dayanarak Alaska üzerinden; 2021’de Dalén ve Dehasque’ın da aralarında bulunduğu bir ekip şunu buldu: şimdiye kadarki en eski DNA milyon yıllık bir mamut dişinden.
Araştırma son mamutlara ne olduğunu çözmese de, ekip bir cevaba yaklaşıyor. Daha sonra daha genç mamut DNA’sını ele almayı planlıyorlar; yani, yok olma anına daha yakın yaşamış mamutları.
Dehasque, “Yaklaşık 4.100 yıllık birkaç mamut örneğimiz var,” dedi. “Bu örneklerdeki DNA kalitesi çok iyi değil, ancak yöntemler sürekli olarak iyileştiğinden, umarım yakında bu örneklerden en azından birinin genom verilerine sahip oluruz.”
Wrangel Adası mamutları için tabuta çakılan çivi henüz belirsizliğini korurken, tür için yazı duvardaydı. 2021 makalesi yayınlandı Farklı bir araştırmacı ekibi, iklim değişikliğinin (bugün gördüğümüz daha hızlı, antropojenik ısınmanın aksine, gezegenimizin son Buzul Çağı’ndan çıkışı) mamutların besin kaynaklarını azalttığını ve sonunda onların yok olmasına yol açtığını buldu.
Yok olma anına adım adım yaklaşan paleogenetikçiler, Buzul Çağı devlerinin yok olmasına neyin sebep olduğunu tam olarak anlama konusunda daha net bir anlayışa sahip oluyorlar. Sebep ne olursa olsun, günümüzün diğer küçük hayvan popülasyonları için dersler olabilir. Yeni Zelanda’nın sevimli, son derece doğuştan kākāpō’suve Baja California’nın vaquita’sı, bunlardan sadece 10 kadarı kaldı.
Yok oluş bazen yavaş yavaş olur ama sonra birdenbire olur. Tüylü mamutun antik vakası da bu eğilimi takip ediyor gibi görünüyor; ancak sonunda tüylü devleri neyin öldürdüğü henüz bilinmiyor.
Daha: Bir Genom Neden Soyu Tükenmiş Bir Hayvanı Geri Getiremez?
genel-7