Aile hukuku davalarında uzman Tekirdağ Barosu avukatlarından Ergün Vardar, A.T., ve diğer okurlarımın benzer sorularını yanıtladı.
- Eşler arasında nasıl bir mal rejimi uygulanıyor?
1 Ocak 2002 tarihinden sonra “Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi” yasal mal rejimi olarak kabul edilmiştir. Bu rejim kapsamında olan mallarda, eşler eşit haklara sahiptir. Malın kimin adına kayıtlı olduğu önemsizdir. Önemli olan malın evlilik birliği içerisinde kazanılması ve o malın “kişisel mal” grubunda yer almamasıdır. Evlilik birliğinin kurulmasından önceki edinilmiş malvarlığı paylaşıma tabi değildir. Boşanmada mal paylaşımı halinde eşlerin “kişisel malları” paylaşıma dahil edilmemektedir.
- Eşin kişisel malları neler?
Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 20. maddesine göre “kişisel mallar”:
“Eşlerden birinin yalnızca kişisel kullanımına yarayan eşya, mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla, ya da karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri, manevî tazminat alacakları, kişisel mallar yerine geçen değerler.”
MİRAS KALAN MAL EŞİN KİŞİSEL MALIDIR
- Miras yoluyla elde edilen mallar boşanmada paylaşılır mı?
Miras yoluyla eşe kalan mal, eşin “kişisel malı” olarak kabul edildiğinden, boşanma halinde, “mal paylaşımına” tabi değildir. Boşanmada miras paylaşımı yapılamaz.
-A.T.: Eşim öldü. Üç çocuğum beni huzurevine yatırıp 52 yıldır oturduğum evden atmak istiyorlar. Hukuken bunu yapmaya hakları var mı?
Aile konutu ve ev eşyasının paylaşımı TMK’nın 255. maddesinde özel olarak düzenlenmiştir. Buna göre, eşlerden birinin ölümü halinde, paylaşma konusu olan mallar arasında ev eşyası veya eşlerin birlikte yaşadıkları konut varsa; sağ kalan eş, bunlar üzerinde kendisine miras ve paylaşmadan doğan hakkına mahsup edilmek ve yetmezse bir bedel eklenmek suretiyle mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilir.
Sağ kalan eşin, diğer mirasçıların ortak konut ve ev eşyası üzerindeki miras hisselerini ödeyebilecek durumda olmaması ya da bunların mülkiyet hakkını istemesinin kendisi ya da diğer yasal mirasçılar için elverişli olmaması mümkündür. Bu durumda aynı maddenin ikinci fıkrası uyarınca sağ kalan eş mülkiyet yerine intifa veya oturma hakkı tanınmasına isteyebilecektir, ölenin diğer yasal mirasçıları da eş için aynı yönde istemde bulunabilecektir.
EV VE EŞYALARI ÖLENE KADAR KULLANABİLİR
Sağ kalan eş A.T., miras paylaşımında, aralarındaki mal rejimi ister “edinilmiş mallara katılma” rejimi, ister “mal ayrılığı”, ister “paylaşımlı mal ayrılığı”, ister “mal ortaklığı” olsun, katılma olanağı bulunsun veya bulunmasın mal rejimindeki hakları dışında, mirasın paylaşımında aile konutu ve ev eşyalarını ölene kadar kullanabilecektir. Çocuklarının evdeki buzdolabı, çamaşır makinası, mobilyaları kamyon tutup götürme hakları yoktur.
- Sağ kalan eşe neden bu hak tanınmıştır? Bu hak nasıl kullanılabilir?
TMK, evliliğin ölümle son bulması hâlinde sınırlı düzenleme getirip sağ kalan eşi korumaktadır. Diğer mirasçıların taksim isteminde bulunmaları sonucunda sağ kalan eşin ortak konuttan çıkmak zorunda kalması veya ev eşyasının elinden alınması suretiyle mağdur edilmesini önlemek üzere eşe bir tür yasal önalım hakkı tanınmıştır. Sağ kalan eşin bunlar üzerinde kendisine miras ve paylaşmadan doğan hakkına mahsup edilmek suretiyle mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebileceği öngörülmüştür. Bunlar da yetmezse eksik kalan kısmı tamamlayabilecektir.
- Sağ kalan A.T. çocuklarına nerede ve nasıl bir dava açmalı?
Eşler arasında “edinilmiş mallara katılma” rejimi mevcutsa sağ kalan eş mal rejiminin tasfiyesi davası açabilir. Katılma alacağı talebinde bulunabilir.
EVDEKİ GÜMÜŞLER VE TABLOLARI KİM ALIR?
- Evde tablolar, gümüş aile yadigarları varsa, bunlar kimin hakkı. Anne ve çocuklar bu aile yadigarlarını nasıl paylaşırlar?
Eşlerden birinin vefatı halinde evdeki tablo, gümüş aile yadigarları gibi değerli eşyalar varsa ve bunlar vefat eden eşe ait ise vefat edenin terekesine (Vefat edenin malvarlığına) dahil olurlar. Miras hukuku hükümlerine göre miraçılarından birinin alacağı veraset ilamındaki hisse durumuna göre paylaştırılır. Taraflar bölüşmekte (rızai taksim) anlaşamazlarsa Sulh Hukuk Mahkemesinde ortaklığın giderilmesi davası açabilirler.
- Babanın üzerine kayıtlı otomobil bir eş ve iki çocuk varsa nasıl paylaşılır?
Okur A.T.’nin sorusundaki gibi babanın üzerine kayıtlı bir otomobil varsa, vefat ile yasal mirasçılara intikal eder. Evliliğin ölüm ile sona erdiği hallerde de mirasçıların katılma alacağı talep hakkı vardır.
EMEKLİ İKRAMİYESİ İLE ALINAN ARSA KİMİN?
- Okur Z.D.: İkinci kez evlendim. Kocamın ilk evliliğinden bir kızı var. Emekli ikramiyem ile arsa aldım. Kanser hastasıyım günlerim sayılı. Ölümüm halinde bu arsa kime miras kalır?
Vefat sonucunda emekli ikramiyesi, kıdem tazminatı ve benzeri ödemelerin tasfiye şekli evlilik birliği süresince ve “Edinilmiş mal rejiminin” kabulünden sonra edinilmiş mal olarak bölüşülecektir. Eğer mal tasfiyesi tarihinde tazminatlar, ödemeler harcanmış, tüketilmiş ve mevcut değilse eşin katılma alacağı için hesaplamalara katılmaz. Hukuken bu ödemenin yapılması için tasfiye esnasında “edinilmiş malın” mevcut olması gerekir. Bir arsa alınmışsa, ikinci eşinin üvey kızı arsadan pay alamaz. S.B.’nin yasal mirasçıları ilk eşinden olma öz evladı kızı ile geride kalan ikinci eşi yani kocası olur.
- Konutun kirası edinilmiş mal sayılır mı?
“Mal paylaşımı” davasında mirasın paylaşımına ilişkin istisnai haller de bulunmaktadır. Buna göre, miras kalan mal sebebi ile elde edilen gelirler “Edinilmiş mal” sayılır.