Güneşin ultraviyole (UV) ışınlarından kaynaklanan radyasyon ciltte kalıcı hasara yol açabiliyor.
ABD'de bulunan Merkezi Dermatoloji Merkezi'nde görev yapan dermatolog Dr. Beth Goldstein, UV ışınlarının melanoma ve bazal hücreli karsinoma gibi cilt kanserlerinin bir numaralı sebebi olduğunu belirtti.
Dolayısıyla özellikle bu yaz günlerinde dışarı çıkmadan önce sadece hava sıcaklığını değil UV indeksini de kontrol etmek gerekiyor. UV indeksindeki değerlerin anlamını bilmek ve duruma uygun önlemleri almak sağlığımızı güneşin zararlı etkilerinden korumak için kritik önem taşıyor.
ULTRAVİYOLE İNDEKSİ NEDİR?
Meteoroloji Genel Müdürlüğü'nün internet sitesinde, UV indeksi "Güneş tam tepedeyken yer yüzeyine ulaşması beklenen ve insan sağlığına zararlı olabilecek UV radyasyon miktarının, 0'dan 15'e kadar uzanan bir ölçek üzerinde sınıflandırılması" olarak tanımlanıyor. Daha basit bir tabirle UV indeksi, güneşin UV ışınlarının ne kadar yoğun olduğunu ifade eden bir gösterge.
UV indeks değeri arttıkça, UV ışınlarının gücü de artıyor; bu da güneşin yakıcılığının artması anlamına geliyor.
UV indeksindeki değerlerin ne anlama geldiğini anlamak, güneşe çıktığımızda cildimizin ne hızla yanacağını öngörebilmek ve dışarı çıkmadan önce alacağımız koruyucu önlemleri planlamak açısından çok önemli.
UV indeksi hesaplanırken birkaç faktör göz önünde bulunduruluyor:
1) Günün hangi saati? UV radyasyonu güneşin en tepede olduğu sabah 10.00 ile öğleden sonra 15.00 saatleri arasında özellikle güçlü oluyor.
2) Hangi mevsim? UV radyasyonu, Kuzey Yarımküre'nin Güneş'e yaklaştığı ilkbahar ve yaz aylarında en yüksek seviyeye ulaşıyor. Sonbahar itibarıyla Kuzey Yarımküre Güneş'ten uzaklaşmaya başladığında UV radyasyonu da azalıyor ve kış aylarında en düşük seviyesine ulaşıyor.
3) Bulutluluk oranı: Yoğun bulutlar UV radyasyonunu engelleyip UV indeksini düşürme etkisine sahip.
4) Enlem: Bir yerin Ekvator'a olan mesafesine enlem diyoruz. Bulunduğumuz yer Ekvator'a yaklaştıkça UV radyasyonu da güçleniyor.
5) Rakım: Bir yerin deniz yüzeyinden yüksekliği rakım olarak adlandırılıyor. Yüksek rakımlı yerlerde UV ışınları da daha güçlü oluyor. Ortalama her 300 metrede UV ışınlarının gücü yüzde 2 artıyor.
6) Çevresel faktörler: Ağaçlar ya da yüksek binalar, UV ışınlarını engelleyip UV radyasyon düzeylerini düşürebiliyor. Öre yandan su ya da kar gibi yansıtıcı özelliğe sahip yüzeyler UV radyasyonunu artırıyor.
UV İNDEKSİNİN 0'DAN 2'YE KADAR OLDUĞU DURUMLAR
Mount Sinai Hastanesi Icahn Tıp Okulu'nda dersler veren dermatoloji uzmanı Dr. Debra Jaliman, 0 ila 2 düzeyindeki UV indeksinin, düşük UV radyasyonu anlamına geldiğini ve güneş yanığı riskinin minimumda olduğunu belirtti.
Dr. Jaliman, "Böyle bir durumda ortalama bir kişi bir saat boyunca yanmadan güneşin altında oturabilir. Ancak çok açık tenli insanlar 30 dakika içinde yanabilirler, bu nedenle önlem almaları gerekir" dedi.
ABD Çevre Koruma Ajansı yönergelerinde, UV indeksinin 0 ila 2 olduğu günlerde güneş gözlüğü takılması ve en az 30 koruma faktörlü güneş kremi kullanılması tavsiye ediliyor.
UV İNDEKSİNİN 3'TEN 5'E KADAR OLDUĞU DURUMLAR
UV indeksinin 3 ila 5 değerinde olması, UV radyasyonunun ve herhangi bir önlem almadan güneşe çıkıldığında yanma ihtimalinin orta düzeyde olması demek.
Dr. Jaliman, bu seviyede güneş yanığı oluşma süresinin cilt tipine bağlı olduğunu ancak ortalama 30-45 dakika içinde yanılabileceğini söyledi.
EPA böyle durumlarda cildi korumak için şunları tavsiye ediyor:
-- Sabahın geç saatlerinden ikindi vaktine kadar güneşe çıkmamak.
-- Derinin açıkta kalan yerlerine en az 30 koruma faktörlü güneş kremi sürmek.
-- UV ışınlarını engellemek için geniş kenarlı bir şapka, güneş gözlüğü ve koruyucu giysilerden faydalanmak. Özellikle ultraviyole koruyucu faktörü (UPF) 30 ve üstü olan, sıkı dokunmuş kumaşlardan elde edilen giysiler öneriliyor.
UV İNDEKSİNİN 6'DAN 7'YE KADAR OLDUĞU DURUMLAR
UV indeksinin 6 ila 7 değerinde olması yüksek UV radyasyonu kabul ediliyor. Böyle bir durumda önlem alınmadığı takdirde ortalama bir kişinin 15-25 dakika içinde güneşten yanması bekleniyor.
EPA'in bu seviye için tavsiyeleri de şöyle:
-- Her iki saatte bir en az 30 koruma faktörlü güneş kremi sürmek.
-- Geniş kenarlı bir şapka ve güneş gözlüğü takmak. UPF özellikli kumaşlardan üretilmiş veya kolları ve paçaları uzun koruyucu giysiler giymek.
-- Günün en sıcak saatleri olan 10.00-15.00 arasında güneşe çıkmaktan kaçınmak. İlle çıkmak gerekiyorsa gölgede kalmaya çalışmak.
UV İNDEKSİNİN 8'DEN 10'A KADAR OLDUĞU DURUMLAR
Çok yüksek UV radyasyonu anlamına gelen bu seviyede güneş yanığı riski de çok yüksek. Dr. Jaliman, ortalama bir kişinin bu seviyedeki UV radyasyonunda en fazla 10 dakika içinde yanacağını söyledi.
EPA bu koşullarda dışarıda olanların, yukarıda sayılanların yanı sıra ek önlemler almasını tavsiye ediyor.
Dr. Goldstein de "Çok ciddi koruma önlemleri almadan dışarı çıkmayın. Mümkünse hiç çıkmayın" diye konuştu.
UV İNDEKSİNİN 11'İN ÜZERİNDE OLDUĞU DURUMLAR
UV radyasyonunun aşırı yüksek olduğu bu seviyede, herhangi bir koruyucu önlem almadan güneşe çıkmak tehlikeli kabul ediliyor. Güneş kremi sürmek, güneş gözlüğü ve geniş kenarlı şapka takmak ve koruyucu giysiler giymek gibi tüm önlemlerin alınması gerekiyor. Bu seviyede açıktan kalan cilt, birkaç dakika içinde yanabiliyor.
Özetle, UV indeksi, herhangi bir yerdeki UV ışınlarının gücünü gösteren bir değer. Bu bilgi, ne zaman dışarı çıkacağımız ya da kendimizi güneşten nasıl koruyacağımız konusunda önemli bir yol gösterici.
UV indeks değeri arttıkça güneş yanığı riski de artıyor ancak indeks değeri ne olursa olsun koruyucu güneş kremi sürmeden güneşe çıkmamak gerekiyor. Bunun yanı sıra özel kumaşlardan üretilmiş giysiler, geniş kenarlı şapkalar ve güneş gözlükleri de alınması gereken önlemler arasında...
Business Insider'ın "How to read the UV index scale and why it's crucial for preventing skin cancer" başlıklı haberinden derlenmiştir.