Ekmeği karne ile aldığımız ancak babasız kalmadığımız yıllar...
Kaynak: İnönü Vakfı
Geçmişin "führer"i şimdinin ise "persona non grata"sı olan Hitler, Bulgaristan'a kadar gelir ve artık bizim için bir tehdit unsurudur.
Bunun üzerine İsmet Paşa, Trakya'da yoğun önlemler alır. Bu önlemler Hitler'in tabii ki dikkatini çeker ve genç Cumhuriyet'in 18. yılında Cumhurbaşkanı İsmet Paşa'ya 'Bay Başkan' diye başlayan nazik ama tehditkar bir mektup yazar.
Alman Hükumeti’nin muhalefeti ve İngiltere ve Fransa’nın 3 Eylül 1939’daki savaş ilânı kararıyla Alman halkına empoze edilen savaşta, Alman Reich’ının şu sıradaki hedefi Avrupa kıt’asında..."
İngiliz nüfuzunu bertaraf etmektir. (...) Bu bakımdan Ekselâns, size, Yunan topraklarına yerleşme yolundaki İngiliz tedbirlerinin gitgide tehditkâr bir mahiyet aldığı şu sırada, bu şartların gerektirdiği tedbirleri almaya karar verdiğimi açıklamak isterim.
"(...) Ben de Ekselans, size, bu fırsattan istifade ederek resmen bildiririm ki, Almanya'nın bu tedbirleri, hiçbir şekilde Türkiye'nin toprak bütünlüğüne veya siyasi bütünlüğüne yönelmiş değildir."
'Aksine, birlikte yürüttüğümüz büyük ve hayati savaşın ve bu savaşı takip eden ıstıraplı yılların hatıralarıyla dolu olarak, size, iki ülke arasında gerçek dostluğa dayanan bir işbirliği için istikbalde dahi bütün şartların mevcut olduğunu belirtmek isterim.'
"(...) Bu düşüncelerle, Bulgaristan’da ilerleyen Alman birliklerinin, Türk sınırından, orada bulunmalarının maksadı hakkında yanlış bir yorumda bulunulmasına meydan vermeyecek kadar...""
'uzak kalmalarını emrettim. Şu kayıtla ki, Türk hükümeti, bizi, bu tutumumuzda bir değişiklik yapmağa mecbur edecek tedbirlere girişmeyi lüzumlu görmesin. Ancak böyle bir hal dahi, Almanya'nın İngiliz tedbirlerine karşı çıkma hususundaki azminde bir değişiklik yapmayacaktır.'
"Bu mektubumu Ekselâns, Almanya ile Türkiye arasındaki münasebetleri hiçbir şart altında kötüleştirmemek, aksine, mümkün olan her şekilde iyileştirmek ve uzak istikbalde dahi iki taraf..."
'İçin verimli olacak şekilde tanzim etmek yolundaki samimi arzumun bir ifadesi telakki ediniz.' Yani kısaca aktardığımız mektupta diyor ki Hitler, Bulgaristan'dayız ancak Balkanlar ve sizin toprağınızda gözümüz yok tabii ayağınızı denk alırsanız.
Eh İsmet Paşa'nın da bir cevabı vardır tabii ki... "(...) Mektubunuzun Cumhuriyet Hükumeti'ne bildirdiğim içeriği, layık olduğu tam ilgiyle incelenmiştir. Ekselanslarının da malumu olduğu üzere
'Türkiye, bu sebepten, milli egemenlik alanı içinde vuku bulacak her müdahaleye karşı koymaya azimlidir. (...) Cumhuriyet Hükumeti'nin Balkan politikası, Balkan yarımadasını savaşın tahribatından uzak tutmaktan başka bir hedef gütmez.'
"(...) Ben de size açıklarım ki, mazide olduğu gibi istikbalde de uyanık bir bekçilik görevi ifa edecek olan Türk ordusu; Reich hükumeti, Cumhuriyet hükumetini tutumunu değiştirmeye..."
'mecbur edecek tedbirlere girişmediği müddetçe, Alman birliklerine karşı aynı şekilde davranacaktır. (...) Bütün kalbimle temenni ederim ki kısa bir zaman önce birlikte kan dökmüş olan Türk ve Alman askerleri, birbirlerinin karşısına çıkmasınlar.'
"Ekselânslarının mesut teşebbüsüyle aramızda vuku bulan fikir alışverişi, muhakkak ki, Türk-Alman münasebetlerinin normalleştirilmesine ve iyileştirilmesine yardımcı olacaktır."
diyerek bitirir mektubu Lozan Kahramanı İsmet Paşa. Alman Araştırmacı Lothar Krecker bu mektuplaşmayı şöyle özetler: “O sıralarda kudretinin zirvesinde olan Hitler, bu gibi sözlere nadiren muhatap olmuştur. Bu olaydan sonra, Türkiye ile ilişkilerinde daha dikkatli olma gereğini hissetmiştir.”