‘Kurtarma gecikti, deneyimli ekipler kullanılmadı, GSM çöktü’ eleştirilerine ‘Bu felaketin emsali yok’ karşılığı verildi. Ancak 2019’daki AFAD tatbikatı her şeyin önceden tahmin edildiğini ortaya koydu. Pazarcık merkezli 7.5’luk deprem senaryosunda koordinasyonun başarıyla yapıldığı, ekiplerin dakikalar içinde bölgeye yetiştiği açıklanmıştı. 6 Şubat ve sonrasında yaşananlar ise ‘Provası başarıyla yapılan afet planı gerçek depremde neden uygulanamadı?’ sorusuna yol açtı.
Kahramanmaraş merkezli yaşanan ve 10 ilde yıkıma neden olan 7.7 ve 7.6’lık depremler sonrası “Bu kadar büyük bir depremin hazırlığı olamazdı” denildi. Ancak AFAD ile Çevre ve Şehircilk Bakanlığı’nın önceden hazırlıkladıkları raporlar depremin şiddetine kadar her şeyin tahmin edildiği, hangi illerin ne kadar zarar göreceği, bu illerde kaç tane hasarlı bina olduğu ve kaçının yıkılacağına kadar her şey kağıda döküldü. Yetkililere sunulan tespitlere ilişkin adım atılmazken ‘Tespit var tedbir yok’ dedirtti. TMMOB’nin de özellikle Hatay Havalimanı’na karşı uyarıda bulunmasına rağmen yetkililerin uyarıları dikkate olmadığı ortaya çıktı.
Ocakları söndüren deprem felaketi sonrası koordinasyonsuzluk eleştirileri dile getirildi. En kritik saatlerde gecikmeler karşısında feryatlar yükseldi. Hükümet kanadından ise böylesi bir depremin dünyada örneği olmadığı ve tahmin edilemeyeceği kaydedildi. Ancak AFAD’ın 2019’da 7.7’lik depremin merkez üssü olan Kahramanmaraş Pazarcık’ta yaptığı tatbikat ise olayın göz göre göre geldiğini bir kez daha ortaya koydu. Kahramanmaraş Pazarcık merkezli 7.5 büyüklüğünde deprem senaryosuna göre yapılan tatbikata 26 il katıldı. Kahramanmaraş, Malatya, Adıyaman ve Gaziantep’in en çok zarar görecek iller olacağı öngörüldü.
Tatbikat, Atatürk Parkı’nda bulunan Sabancı Kültür Merkezi’nin yıkıntıları, Devlet Su İşleri 20’nci Bölge Müdürlüğü, İtfaiye Daire Başkanlığı’na ait Karacasu Eğitim Merkezi, Türkoğlu Açık Cezaevi ve Elbistan’da oluşturulan sahalarda kurtarma çalışmaları yapıldı. Tatbikatı bizzat yöneten Bakan Soylu, Jandarma Genel Komutanlığı’nın telsiz sistemi JEMUS üzerinden iletişim kurduğu Kahramanmaraş Valisi Vahdettin Özkan’dan depremin bölgedeki etkileri ve yürütülen çalışmalarla ilgili ayrıntılı bilgi aldı. Ayrıca tatbikata katılan tüm hizmet gruplarından, depreme ilişkin edindikleri ilk bilgileri paylaşmalarını istedi. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ise tatbikatının başarıyla uygulandığını söyleyerek “Sağlık Bakanlığı 5 dakika içerisinde buraya geldi. Çevre ve Şehircilik Bakan Yardımcımız 15 dakika içinde buraya intikal etti. Diğer çalışma grupları da üçü hariç 25 dakika içinde buraya intikal ettiler” demişti.
Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) kapsamında 9-10-11 Ekim 2019’da Kahramanmaraş merkezli gerçek zamanlı ulusal deprem senaryosunun ele alındığı tatbikata 26 ilde bin 413 personel, 271 araç, helikopter ve arama kurtarma köpekleri görev yaptı. Çalışma grupları 25 dakika içinde afet bölgelerine intikal etti. Jandarma telsiz sistemi üzerinden iletişim kuruldu, vali depremin etkilerine ilişkin bilgi verdi. Sağlık Bakanlığı 5 dakika içerisinde yıkım bölgelerine ulaştı. Çevre ve Şehircilik Bakan Yardımcısı 15 dakika içinde afet alanına intikal etti. GSM operatörleri vatandaşlara uyarı mesajları gönderdi.
Arama kurtarma ekipleri enkaz alanına saatler sonra ulaştı, hava araçları üçüncü gün devreye girdi. Askerler, tecrübeli madenciler 40 saat sonra, vinç gibi ağır iş makineleri günler sonra sahaya ulaştırılabildi. Yıkımın boyutu çok geç anlaşıldı. Mülki amirler, hükümet yetkilileri kamuoyunu bilgilendirmedi. Koordinasyonsuzluk hakimdi. Sağlık Bakanlığı ekipleri alana geç ulaştı. Bürokratlar inisiyatif kullanamadı, uzun süreler merkezden emir beklendi.
GSM şebekeleri çöktü. Şirketler uyarı göndermediği gibi hatlar 9’uncu günde bile verimli çalışmadı.
Öte yandan bölgeye devlet kurumlarından öne ulaşan gönüllüler koordinasyonun sağlanamadığını, ekiplerin bölgeye intikalinin ikinci güne sarktığını arama-kurtarma çalışmalarının acak üçüncü günde tam olarak yapıldığını söyledi. Bazı gönüllüler yaşananları ‘kaos’ olarak tanımlarken AFAD’ın bürokrasi nedeniyle kilitlendiğini ve tam olarak hızlıca devreye giremediğini belirtti.