Elon Musk'ın SpaceX şirketinin geçtiğimiz hafta Kaliforniya'dan fırlattığı roketin Dünya'nın iyonosferinde delik açmış olabileceği yeni bir analizle ortaya atıldı. İşte ayrıntılar...
19 Temmuz'da Kaliforniya'daki Vandenberg Uzay Kuvvetleri Üssü'nden fırlatılan Falcon 9 roketinin iyonosferde (Dünya'nın etrafında yer alan, maddenin 4. hali plazmadan meydana gelen ve yüzeyin yaklaşık 80 ila 650 km üzerinde bulunan elektrik yüklü parçacıklardan oluşan deniz) delik açmış olabileceği konusundaki değerlendirmeler dikkat çekiyor.
ABD'deki Boston Üniversitesi'nden uzay fizikçisi Jeff Baumgardner, fırlatmanın görüntülerini inceledikten sonra iyonosferde "delik" oluşması ihtimalinin "oldukça mümkün" olduğunu belirtti.
Araştırmacılar, uzaydaki gizemli bir kaynağın yıllardır Dünya'ya radyo sinyalleri gönderdiğini açıkladı. Spaceweather.com'a konuşan Baumgardner, roketlerin motorlarını yaktığı sırada Dünya yüzeyinin 200 ila 300 km üzerinde iyonosferde bu tür "deliklerin" oluşabileceğini ifade etti.
Önceki araştırmalar, dünya genelinde fırlatılan roket sayısının artmasıyla beraber iyonosferde radyo iletişimini mümkün kılan benzer deliklerin daha yaygın hale geldiğini gösteriyor.
Işık ve radyo dalgalarının yansıtıldığı, atmosferin en üst katmanı olan iyonosfer, Güneş'e ilişkin koşullara bağlı olarak sürekli olarak büyüyor veya küçülüyor. İyonosfer, emilen Güneş radyasyonu dalga boyutuna göre D, E ve F adında alt bölgelere ayrılıyor.
Araştırmalar, roketlerin ve egzoz alevlerinin iyonosferdeki yüklü parçacıkların oluşma sürecini değiştirebileceğini gösteriyor. Ayrıca, iyonosfer boyunca gerçekleşen roket hareketlerinin, ses hızından daha hızlı hareket ederek katmanda şok dalgaları yarattığını da tespit etmişlerdir.
Hızlı hareket eden roketlerin, uzayın sınırına yaklaştıkça egzozlarından su ve karbondioksit püskürtme eğiliminde olduğu ve bunun iyonizasyon sürecini üçte ikiden fazla azaltabileceği görülmüştür. Bu durum, özellikle en yüksek elektron yoğunluğuna sahip olan iyonosferin F katmanında önemli bir rol oynamaktadır.
Roketlerin iyonosferde açtığı "delikler", katmandaki oksijen iyonları ile roket egzozundan gelen elektronların tepkimesi sonucu kırmızı renkteki özel kırmızı auroraları andıran ışıklarla tespit edilmektedir.
Daha önce de SpaceX roketi iyonosferde delik açmıştı. Örneğin, Ağustos 2017'de fırlatılan ve Tayvan'ın Formosat 5 uydusunu taşıyan SpaceX Falcon 9 roketi, kalkıştan yaklaşık 5 dakika sonra iyonosferde "devasa ve dairesel akustik şok dalgalarına" neden olmuştu. Araştırmacılar, bu fırlatmadan yaklaşık 10 dakika sonra iyonosferde dev bir delik oluştuğunu belirtti ve roketin egzoz dumanının toplam elektron içeriğini yüzde 10 ila 70 oranında azalttığını açıkladı.